آنچه پیشِ روی شماست، گزارشی از وضعیت و برخی مسائل فرهنگی ارتباطی دهۀ محرم سال 1445 هجری قمری است که براساس آخرین نتایج نظرسنجی ملی دربارۀ مشارکت و حضور در آیین‌های عزاداری دهۀ اول محرم در مرداد 1402 هجری شمسی و همچنین تحلیل و بررسی سیاستی پررنگ‌ترین مناقشات فرهنگی در باب دهۀ محرم امسال ازجمله حسینیه‌های رسانه‌ای و تحولات جدید حوزۀ مداحی و هیئت است.

گزارش حاضر روند و تحولات جمعیتی کشور ایران را با تأکید بر چالش‌ها و مسائل جمعیتی موردمطالعه و بررسی قرار داده است. در این مسیر به مهم‌ترین چالش جمعیتی در کشور توجه شده که باروری زیر سطح جانشینی است.

در گزارش حاضر ابتدا آماری از وضعیت مساجد در سطح ملی و استانی و جهانی ارائه می‌شود. سپس با استفاده از پیمایش‌های ملّی، جایگاه مسجد در رفتار دینی و اجتماعی بررسی می‌شود.

براساس داده‌های موجود، تعداد فرزندان بی‌شناسنامه حاصل از ازدواج زنان ایرانی با مردان غیرایرانی بیش از 100هزار نفر است. بسیاری از این افراد بیشتر خود را به‌سمت مادر متمایل می‌دانند اما در جامعه این‌طور پذیرفته نشده‌اند و ازاین‌رو درگیر سرگردانی هویتی هستند. بی‌هویتی قانونی مادرایرانی‌ها نتایج عمیق فرهنگی در زیستار فردی افراد و جامعۀ پیرامونی به‌وجودمی‌آورد و در نسل‌های بعدی آسیب‌های فرهنگی اجتماعی بزرگ‌تری را در پی خواهد داشت. این گزارش در تلاش است تا روند قانونی طی‌شده در مورد قانون تابعیت مادرانه را به‌طورخلاصه شرح دهد و با ارائۀ آمارهای موجود و روایت‌هایی از زندگی این افراد وضعیت فعلی را روشن کند. به‌علاوه با تشریح ابعاد فرهنگی زیستار مادرایرانی‌ها بتواند پیشنهادات مؤثری برای سیاست‌گذاری در این حوزه ارائه دهد.

گزارش فرهنگ اقتصادی به آخرین آمارها و اطلاعات ارزش‌ها و نگرش‌ها و رفتارهای اقتصادی می‌پردازد.

گزارش «وضعیت مهاجرت ایران» به بررسی روندهای مهاجرت از ایران و مهاجرت به ایران می‌پردازد. در این گزارش به مسائل مهم حوزۀ مهاجرت اعم از آمار مهاجران، آموزش مهاجران حاضر در ایران، مسئلۀ مادرایرانی‌ها، سازمان ملّی مهاجرت، نخبگان مهاجر در ایران و مهاجرهراسی یا مهاجرستیزی پرداخته شده است.

این گزارش که براساس جدیدترین داده‌های آماری وضعیت حجاب در جمهوری ترکیه تهیه شده، ضمن مروری بر تاریخ مجادله بر سر حجاب در ترکیه از دوران آتاتورک تا به امروز، به صنعت و بازار حجاب در ترکیه می‌پردازد و توصیفی از مسائل امروزین حجاب در ترکیه ارائه می‌کند. درنهایت نیز با تکیه بر داده‌های جدیدالانتشار، مروری جامع بر وضعیت حال حاضر حجاب در ترکیه ارائه می‌دهد.

آنچه در پی می‌آید، ابتدا گزارشی از ارزش‌ها و نگرش‌های مردم خوی مبتنی بر نتایج «پیمایش وضعیت اجتماعی، فرهنگی و اخلاقی جامعۀ ایران» است که در سال 1396 انتشار یافته است. این گزارش ازاین‌رو واجد اهمیت است که آشنایی با وضعیت پیشابحران در خوی رخ دهد و برای فهم تأثیرات زلزله در خوی تکرار این پیمایش پس از گذار از مراحل ابتدایی بحران و تثبیت نسبی شرایط محیطی، ضروری است. به‌علاوه در ادامه رصد فرهنگی وضعیت پسازلزله با استفاده از روش مردم‌نگاری سریع آمده است که حاصل مشاهدات میدانی پژوهشگران مرکز رصد فرهنگی کشور و مردم‌نگاران و اساتید همکار مرکز در مناطق زلزله‌زدۀ خوی است.

نظام آموزشی کشور نباید تجربۀ آموزش مجازی در دورۀ کرونا را کنار بگذارد. بسیاری از مسائل و مشکلاتی که در مورد آموزش مجازی گفته می‌شود، مربوط به مسائل زیرساختی، فنی و سازمانی است و به نفس این شیوۀ آموزش و بهره‌وری آن مربوط نیست. بنابراین بهتر است در کنار آموزش حضوری، آموزش مجازی نیز در برخی از روزهای هفته، ماه یا سال درنظرگرفته شود تا در صورت ایجاد بحران (هر بحرانی) نظام آموزشی کشور با وقفه مواجه نشود. البته آموزش مجازی فقط مختص زمانه‌های بحران نیست، در روزهای عادی نیز می‌توان از قابلیت آن بهره برد. هم‌اکنون و در آینده، آموزش و پژوهش در دنیای فناوری و مجازی اهمیت اساسی دارد.

هدف اصلی این گزارش بررسی و تحلیل عملکرد «ستاد هماهنگی کانون‌های فرهنگی و هنری مساجد» و عملکرد «کانون‌های فرهنگی و هنری مساجد» بر اساس داده‌ها و اطلاعات گزارش شورای عالی انقلاب فرهنگی است؛ بر اساس این بررسی، سعی بر این است که پیشنهاد‌هایی راهبردی برای ستاد، جهت افزایش کارایی و اثربخشی فعالیت‌های کانون‌های فرهنگی و هنری مساجد داشته باشیم.

پژوهش حاضر سعی دارد با استفاده از تحلیل ثانویۀ پیمایش‌های ملّی، فراز و فرود گرایش‌های فردگرایانه و جمع‌گرایانه در ایران را در دو حوزۀ ارزش‌ها و نگرش‌های فرهنگی و چگونگی مصرف کالاهای فرهنگی نشان دهد. بازۀ زمانی موردبررسی، از سال 1353 تا سال 1398 را دربرمی‌گیرد.

مسئله‌آمیز بودن مقولۀ گروه‌های مرجع در ایران بر کسی پوشیده نیست. رقابت گروه‌های مختلف برای کسب مرجعیت اجتماعی، سیاسی و فکری، بحث بر سر افول جایگاه و اثرگذاری گروه‌های مرجع پیشین از روحانیت تا روشنفکران، ظهور یا گسترش روندهای جدید مانند «سلبریتی‌سازی» در عرصۀ کسب مرجعیت‌های اجتماعی و نگرانی از گروه‌های مرجع جدید و نوظهور، ازجمله مسائل مناقشه‌برانگیز مرتبط با گروه‌های مرجع در جامعۀ ایران بوده است. متن حاضر به دنبال آن است ضمن شناسایی اهمیت و جایگاه گروه‌های مرجع در ایران باتوجه‌به متغیرهای جمعیت‌شناختی، مرجعیت برخی گروه‌های مهم را که طی زمان دستخوش تغییر شده است، مطالعه کند. این گزارش را فاطمه فلاح نوشته است.