ما نیازمند «تصویری» دقیق و شفاف از وضعیت فرهنگی و هنری کشور برای اتخاذ تصمیمات واقع‌‌بینانه هستیم؛ بنابراین مشاهده و «رصد» وضعیت فرهنگ و هنر، اهمیت زیادی دارد؛ رصد به معنای به دست دادن تصاویری از واقعت موجود است که این تصویر ممکن است مربوط به کل جامعه، یک حوز‌ه‌ی فرهنگی خاص یا یک برنامه هنری در حال اجرا باشد و رصد فرهنگی به معنای توصیف دقیق وضعیت‌ها. به این منظور، تشکیل «کارگروه رصد فرهنگی» از سوی «ستاد هماهنگی و راهبری اجرای نقشه مهندسی فرهنگی کشور» در تاریخ 1398/4/29، مصوب و دستورالعمل اجرایی آن، تهیه و در تاریخ 1399/4/17 از سوی وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی به رئیس پژوهشگاه فرهنگ، هنر و ارتباطات ابلاغ شد و بر اساس این ابلاغیه، مرکز و دبیرخانۀ کارگروه رصد فرهنگی در پژوهشگاه تأسیس شد.
مرکز رصد فرهنگی، در پی ارائه تصاویر دقیق و شفاف از حوزه‌های فرهنگی و هنری با روش تجمیع داده‌ها و اطلاعات و ایجاد «پایگاه داده‌های فرهنگی» و تهیه «گزارش‌های رصد فرهنگی» است؛ رصد در حوزه‌های گوناگون شامل «فضاهای فرهنگی»، «تولید فرهنگی»، «بازنمایی فرهنگی»، «مصرف فرهنگی»، «ارزش‌ها و نگرش‌ها» و «سیاست‌ها و سازمان‌های فرهنگی» انجام می‌شود. از طریق رصد مستمر و دوره‌ای حوزه‌های مختلف فرهنگ و هنر، دستگاه‌های فرهنگی و مقامات مسئول می‌توانند با شناختی مناسب، با «ارزیابی سیاست‌ها، برنامه‌ها و فعالیت‌های فرهنگیِ» گذشته، سیاست‌گذاری و برنامه‌ریزی آینده نگرانه‌ای داشته باشند.
«چشم‌انداز» مرکز رصد فرهنگی به‌مثابه یک نهاد ملی، حاوی کارکردهای یک پلتفرم اجتماعی است: بستر و زیرساختی تعاملی و شبکه‌ای که امکان تعامل و هم‌افزایی سازمان‌ها، نهادها و عاملان فرهنگی را در حوزۀ تجمیع و یکپارچه‌سازی داده‌ها و تصویرسازی دقیق وضعیت فرهنگی و هنری، تسهیل می‌کند. به عبارت دیگر، مرکز رصد در بستری فناورانه و بین‌سازمانی شکل گرفته و هدف آن تجمیع داده‌ها و اطلاعات فرهنگی و به دست دادن تصویری دقیق و شفاف از وضعیت فرهنگ و هنر ایران است.