تحلیل نگرش رهپویان پیاده‌روی اربعین؛ مرور آماری چالش‌ها و ظرفیت‌ها

مناسک دینی، همواره نمایانگر تجلیات اجتماعی بوده و ازاین‌رو مطالعۀ این مناسک برای شناخت فرهنگ‌ها اهمیت ویژه‌ای دارد. پیاده‌روی اربعین، به‌عنوان یکی از بزرگ‌ترین تجمع‌های شیعیان جهان، در سال‌های اخیر توجه بسیاری را به خود جلب کرده است. این گزارش به‌مرور برخی از مهم‌ترین مطالعات کمی و کیفی مرتبط با پیاده‌روی اربعین پرداخته و تلاش دارد تا به‌تحلیل ابعاد مختلف این رویداد از منظرهای گوناگون فرهنگی، اجتماعی و سیاسی بپردازد. در سال‌های پس از کرونا، حضور زائران ایرانی روندی صعودی داشته است. این گزارش، از مهم­ترین نتایج نظرسنجی‌های مختلف مانند افکارسنجی ایسپا، نظرسنجی اقتصادی مؤسسه سرمایه، پیمایش دانشگاه ام‌آی‌تی و افکارسنجی صداوسیما بررسی شده است.

نتایج نظرسنجی‌ها و پیمایش‌های مختلف نشان می‌دهد که این مراسم نه‌تنها به‌عنوان یک مناسک دینی، بلکه به‌عنوان بستری برای تعاملات بین‌فرهنگی و بین‌المللی جالب‌توجه قرارگرفته است. بر اساس برآورد صورت‌گرفته از نظرسنجی‌های موجود در سال 1403 هدف اصلی زائران از شرکت در این مراسم، زیارت امام حسین علیه‌السلام در ایام اربعین 72درصد است و مهم‌ترین مشکلات اعلام‌شده از سوی زائران «مسائل بهداشتی در عراق» 43درصد و «حمل‌ونقل در عراق» 34درصد بوده‌است. تابه‌حال حدود 39درصد علت شرکت نکردن در مراسم اربعین را «درگیری شغلی و کاری» دانسته‌اند. این گزارش با مرور پژوهش‌های کیفی، علاوه بر شناسایی وجوه روایی و پدیداری مراسم پیاده­روی اربعین، ضرورت سیاست‌گذاری و بازنمایی درست را روشن کرده است.

رسانه‌های غربی فارسی‌زبان این مراسم را بر اساس محورهایی چون تفرقه‌افکنی، کوچک‌نمایی، ناامنی شدید، نمایش سیاسی دولت ایران و... بازنمایی می‌کنند. تقویت زیرساخت‌های خدماتی، توجه به نیازهای خاص گروه‌های مختلف جمعیتی، ترویج پیاده‌روی اربعین به‌عنوان یک رویداد ملی و بین‌المللی، استفاده از فناوری‌های نوین برای بهبود تجربه زائران و استفاده مناسب از رسانه و دیپلماسی فرهنگی ازجمله پیشنهادهای این گزارش برای سیاست‌گذاری در این موضوع است.

نسخه فیزیکی این گزارش در مرکز رصد فرهنگی کشور موجود است.