مشهد تا کربلا؛ مطالعۀ کیفیِ دو آیین پیاده‌روی زیارتی آخر صفر (مشهد) و اربعین (کربلا)

مقایسۀ بین الگوی تجربۀ زیارت در دو آیین زیارتی «پیاده‌روی اربعین» و «پیاده‌روی زیارتی آخر صفر به مشهد» می‌تواند شناخت مناسبی از الگوهای زیارتی شیعیان به‌ویژه ایرانیان به دست دهد. مقالۀ حاضر با پرسش از این تفاوت‌ها و شباهت‌ها، در چارچوب یک پژوهش کیفی با تکنیک‌های مشاهدۀ مشارکتی و مصاحبه‌های عمیق نیمه‌ساخت‌یافته با زائران و خادمان در هر دو آیین پیاده‌روی، انجام شده است. داده‌های پژوهش از دو مطالعۀ تجربی در مورد پیاده‌روی اربعین و پیاده‌روی آخر صفر به مشهد، هر دو در سال 1396 گردآوری شده‌اند. نتایج تحقیق نشان‌دهندۀ وجود شباهت‌های بنیادین در الگوهای کلّی سفر و تجربۀ زیارت ایرانیان در این دو آیین است. درعین‌حال تفاوت‌های مهمی نیز بین تجربۀ زیارت زائران در این دو آیین وجود داشته که به‌ویژه در الگوی غالب سفر، نحوۀ خدمات‌رسانی به زائران و ساماندهی این فعالیت‌ها و همچنین الگوی ابراز هویت و تنوع فرهنگی موجود در بستر این دو آیین، قابل‌مشاهده است.