فراسوی هراس اخلاقی؛ نگرش ایرانیان به مهاجران افغانستانی

سیاست جمهوری اسلامی ایران در رابطه با مهاجران افغانستانی بر اساس قانون برنامۀ هفتم توسعه، ساماندهی آن‌ها بوده است. آنچه در این سیاست مهم است، در اختیار داشتن اطلاعات دقیق از مهاجران و اتباع بیگانه است، چنان‌که دربند «ب» از مادۀ 86 این قانون آمده است: نسبت به ساماندهی ورود، خروج، طرد، سرشماری، آمایش سرزمینی و ثبت‌احوال اتباع بیگانه، پناه‌جویان، مهاجران قانونی و غیرقانونی با همکاری وزارت امور خارجه، وزارت اطلاعات، سازمان اطلاعات سپاه، مرکز آمار ایران، فرماندهی انتظامی جمهوری اسلامی ایران، سازمان ثبت‌احوال کشور و سایر دستگاه‌های اجرایی، به نحوی اقدام شود که تمام اطلاعات مهاجران و اتباع بیگانه در یک پایگاه داده مرجع برخط و یکپارچه گردآوری شود؛ اما در پی جنگ دوازده روزۀ ایران و اسرائیل، آنچه در مرکز توجه قرارگرفته سیاست اخراج جمعی مهاجران افغانستانی از کشور بوده است. به گفتۀ رئیس مرکز امور اتباع و مهاجران خارجی وزارت کشور تا 8شهریور، یک میلیون و 235هزار و 84 نفر از کشور خارج‌شده‌اند و به اتباعی که هنوز برگۀ خروج نگرفته‌اند، حداکثر 10 روز فرصت داده‌شده (تقریباً تا 20شهریور1404) به مراکز رسیدگی به امور اتباع رسیدگی کنند. سخت‌گیری نسبت به مهاجران افغانستانی همانا ریشه در باوری داشت که بلافاصله پس از جنگ دوازده روزه شکل گرفت حاکی از آن است که ما در این جنگ از داخل نیز ضربه خورده‌ایم و یکی از گرو‌ه‌هایی که ظن آن می‌رفت به ما ضربه زده باشند همین مهاجران افغانستانی بودند.

صرف‌نظر از اینکه این گمان و اتهام چقدر درست بود، به‌سرعت در جامعه انتشار یافت. چنان‌که بر اساس نظرسنجی ایسپا در اوایل تیر1404، 65.4درصد ساکنان تهران معتقد بودند اتباع افغانستانی در بروز ناامنی‌های ایام جنگ نقش زیادی داشتند و 54.2درصد گفتند بهتر است سیاست کلی ایران در خصوص مهاجران افغانستانی، اخراج تمامی آن‌ها باشد. این افغانستانی‌ستیزی رادیکال در حالی است که برخی در ایران تمام‌قد علیه آن ایستاده‌اند و از انسان افغانستانی دفاع می‌‌کنند؛ انسانی که زندگی‌اش به‌شدت تحت تأثیر سیاست ناگهانی ایران برای اخراج مهاجران قرارگرفته است، به‌ویژه گروه‌های آسیب‌پذیر ازجمله زنان، کودکان و بیماران تا جایی که برخی بیماران افغانستانی در ایران از ترس اخراج، حتی حاضر به مراجعة بیمارستان‌ها نیستند و برخی از آن‌ها که دچار فقر هستند، نمی‌توانند از کمک خیریه‌ها استفاده کنند، چون خیریه‌ها در پی سیاست جدید اخراج اعلام‌شده دیگر نمی‌توانند به مهاجرانی که مشمول بیمه نمی‌شوند، کمک کنند. (اکرمی، 1404)