-
محمدرضا مریدی
هیئت علمی دانشگاه آزاد اسلامی واحد بندرعباس
نمایش‌های متعددی به صحنه می‌رود، نمایشگاه‌های متنوعی برگزار می‌شود و کنسرت‌های مختلف اجرا می‌شوند. هر هفته تعداد قابل‌توجهی از رویدادهای هنری در تهران و دیگر شهرهای ایران درحال‌برگزاری است. اگرچه در دوران همه‌گیری ویروس کرونا از این روند کاسته شده اما رویدادهای هنری از هر فرصتی برای اجرا و به صحنه آمدن استفاده می‌کنند. این جنب‌وجوش برخاسته از جمعیت جوان متقاضی و تعداد زیادی هنرمند و تحصیل‌کردۀ هنر است. باید دقیق‌تر پرسید سهم نظام مدیریت هنر از این پویایی چقدر است؟ چه سیاست‌هایی برای رونق‌دادن به هنر اجرا شده است؟ چه برنامه‌های حمایتی برای هنرمندان و چه نظام یارانه‌ای برای دسترسی مخاطبان به هنر دنبال شده است؟ از مجموعه سیاست‌ها و مدل‌های راهبردی، سهم سیاست‌های حمایتی و هدایتی بیشتر بوده یا سیاست‌های نظارتی و دخالتی؟ آیا بیشتر نقش بازدارنده و کنترل‌کننده داشته است یا نقش پیشتیبانی‌کننده و شتاب‌دهنده؟ پاسخ به این پرسش‌ها دشوار است. برخی را باید به قضاوت بلندمدت و تاریخی سپرد، اما برخی از سیاست‌ها و برنامه‌های مدیریتی را می‌توان مرور و ارزیابی کرد. باید تصمیم‌ها و اقدام‌ها را پایش کرد و نتایج موردانتظار و پیامدهای غیرمنتظرۀ آن را موردمطالعه قرار داد.
در دو دهۀ گذشته انواع مختلفی از سندنگاری، نگاشت‌نگاری و گزارش راهبردی برای فرهنگ و هنر ارائه شده است، اما اغلب این اسناد و راهبردها، انتظارات آرمانی و سیاسی از هنر دارند. اسناد کلان که شورای عالی انقلاب فرهنگی تصویب می‌کند و برنامه‌هایی که وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی اجرا می‌کنند، بخشی از تلاش‌ها برای سیاست‌گذاری آرمانی در فرهنگ و هنر است. اما اغلب این اسناد و نگاشت‌ها یا در نیمۀ راه و پیش از اجرایی‌شدن رها می‌شوند یا با تغییر دولت‌ها به حاشیه می‌روند و سناریوهای تازه برای توسعۀ هنر ازسرگرفته می‌شود. لذا با تعدد سیاست‌ها و برنامه‌های فرهنگی و هنری مواجه هستیم که اقدام‌ها برای عملیاتی‌کردن آن‌ها مبهم و بی‌سرانجام است. برای ارزیابی سیاست‌ها و برنامه‌های به اجرا درآمده، باید به آنچه در جامعۀ هنری در جریان است، توجه کرد. ابتدا باید واقع‌بینانه به مسائل هنر در جامعه پرداخت، سپس سیاست‌ها را طراحی کرد.
در بخش اوّل این گزارش به مهم‌ترین مسائل هنر در حوزۀ هنرهای تجسمی، موسیقی و هنرهای نمایشی می‌پردازیم. به کاستی‌ها، ناهماهنگی‌های سازمانی و تنگناهای کار هنری اشاره کنیم، تا به جای طرح ایدئال‌های سیاسی به راهکارهای عملی برای پویایی حوزۀ هنر پرداخته شود. در بخش دوم، به رویکردهای مختلف در سیاست‌گذاری حمایتی، هدایتی، نظارتی و دخالتی در هنر اشاره خواهد شد. شناخت این رویکردها برای ارائۀ راهبرد و برنامه ضروری است. در بخش سوم سیاست‌ها و برنامه‌های هنر در کشور را مطالعه می‌کنیم؛ ازجمله به بودجه‌های هنر می‌پردازیم و اینکه چگونه می‌توان سهم این بودجه‌ها را افزایش داد. به برنامه‌های حمایت و تأمین معیشت هنرمندان می‌پردازیم و چگونه می‌توان این برنامه‌ها را بهتر اجرایی کرد. همچنین به سیاست‌های سلیقۀ همگانی و ذائقۀ هنری می‌پردازیم و ضمن آن مسائلی چون مصرف هنر، آموزش هنر و مواجهه با هنر در عرصۀ عمومی را بررسی خواهیم کرد. درنهایت به مبحث سازمان‌ها، نهادها و انجمن‌های هنری خواهیم پرداخت و نقش این نهادهای صنفی و مدنی هنر را برای پویایی جامعۀ هنری و توسعۀ هنر موردتأکید قرار می‌دهیم.