1. پسابرجام چه نسبتی با اقتصاد فرهنگ و هنر دارد؟
به‌نظرمی‌رسد برای برجام دو دستاورد عمده مدنظر بوده است: 1) رفع تهدیدات امنیتی و بهبود روابط سیاسی با جهان، 2) رفع تحریم‌ها و گشایش اقتصادی. با این مقدمه و باتوجه‌به اینکه اقتصاد جهان به‌سمت اقتصاد دانش‌بنیان و اقتصاد خلاق گرایش یافته؛ 1) فرهنگ و هنر به‌صورت عام و اقتصاد فرهنگ و هنر به‌صورت خاص بستری برای دیپلماسی فرهنگ‌بنیان است چراکه رقابت با کشورهای دیگر بیش از پیش به نفوذ فرهنگی بستگی پیدا کرده است. درواقع ایجاد امنیت نرم با فرهنگ و هنر هم‌بسته است. 2) باتوجه‌به اسناد بالادستی کشور در توسعۀ درآمدهای غیرنفتی، اقتصاد فرهنگ و هنر باتوجه‌به دستاوردهای برجام اهمیت ویژه‌تری می‌یابد.
2. تنگناهای برآورد سهم بخش فرهنگ و هنر در درآمدهای کشور کدامند؟
- داده‌های آماری کاملی از میزان و چگونگی صادرات خدمات صنایع خلاق کشور وجود ندارد.
- دستگاه‌های فرهنگی مختلف دسته‌بندی‌های متفاوتی در آمار دارند و بخش‌های مشترک هم، تفاوت بسیار دارد.
- بخشی از فعالیت‌های خلاق در کشور زیرزمینی هستند و به تبع هیچ آماری از این فعالیت‌ها در دست نیست.
- آمارهای مرکز آمار ایران، فعالیت‌هایی غیر از صنایع خلاق اعم از مشاغل مرتبط با بهداشت را نیز دربرمی‌گیرد.
- به‌واسطۀ خانگی بودن برخی مشاغل مانند کارگاه‌های تولیدی هنربنیان؛ آماری از این نوع فعالیت‌ها نیز وجود ندارد.
3. ارزش صادرات کالاها و خدمات صنایع خلاق کشور چقدر است؟
مبنای محاسبات این گزارش تعرفه‌های موجود در تارنمای گمرک کشور بوده و تعرفه‌ای مرتبط با صنایع خلاق براساس مدل آنکتاد UNCTAD استخراج و ارزش آن‌ها محاسبه شده است. سازمان توسعۀ تجارت ایران معدل صادرات خدمات خلاق (رویدادهای هنری، موسیقی، فیلم، نمایش و...) در سال 1393 را 000/500/7 دلار اعلام کرده است. ازاین‌رو ارزش کلّ صادرات صنایع خلاق کشور در سال مبلغ 000/600/446 دلار است.
این مبلغ معادل 54/0درصد صادرات کشور در همان سال است.
4. ارزش صادرات کالاها و خدمات صنایع خلاق کشور در مقایسه با جهان چقدر است؟
ارزش کلّ صادرات صنایع خلاق در سال 2014 در جهان 000/000/077/625/2 دلار است و صادرات صنایع خلاق ایران به نسبت این رقم %17/0 (هفده هزارم درصد) است.
5. چه دستگاه‌هایی در صادرات کالاها و خدمات صنایع خلاق کشور دخیل هستند؟
«وزارت صنعت، معدن و تجارت»، «وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی»، «سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری» از مهم‌ترین دستگاه‌ها هستند.
6. صادرات کالاها و خدمات صنایع خلاق ایران به چه کشورهایی صادر می‌شود؟
ایران به 90کشور دنیا کالا و خدمات صنایع خلاق صادر می‌کند. در جدول زیر به تفکیک سه دسته کشور آن‌ها را از هم جدا کردیم.
7. کشورهای مقصد کدام کالاها و خدمات صنایع خلاق را از ایران می‌خرند؟
4/88% از کلّ صادرات صنایع خلاق را پنج عنوان تعرفۀ کالای صادراتی شامل «کف‌پوش و زیرانداز» و «جواهرات» به خود اختصاص داده‌اند.
8. سهم وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی از صادرات کالاها و خدمات صنایع خلاق چقدر است؟
سهم صادراتی است که در ذیل مأموریت وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی قرار دارد، تنها حدود 5/3درصد است.
9. وزارت ارشاد می‌تواند متولی صنایع خلاق باشد؟
سهم 5/3درصدی صادرات خدمات فرهنگی و هنری از کلّ صادرات صنایع خلاق کشور نشان می‌دهد که وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی به تنهایی نمی‌تواند و نباید برای صنایع خلاق که 5/96درصد از تولید و صادراتش در مأموریت دیگر نهادها و دستگاه‌ها است، راهبرد تعیین کند. آنچه را که می‌توان در حوزۀ کار وزارت ارشاد دانست، همانا اقتصاد فرهنگ و هنر یا صنایع فرهنگی است.
باتوجه‌به چشم‌اندازی که شورای مشاوران وزیر برای کشور (نه وزارتخانه) مطرح کرده‌اند باید گفت: دستیابی به نیم درصد از سهم صنایع خلاق جهان در مقایسه با وضعیت کنونی آن یعنی میزان تقریبی 0017/0 دور از دسترس است.
برای تحقق چنین آرمانی بایستی درآمد ناشی از صنایع خلاق کشور تقریباً 30 برابر شود.
با فرض تحقق گشایش‌های سیاسی، مالی و اقتصادی و ثابت ماندن درآمد جهان از صنایع خلاق
اگر در هر سال درآمد ناشی از صنایع خلاق کشور 5/1 برابر شود، آنگاه بیش از 20 سال طول خواهد کشید تا سهم نیم درصدی ایران از صادرات صنایع خلاق جهانی محقق شود.
10. بایسته‌های راهبردی توسعۀ صادرات کالاها و خدمات صنایع فرهنگی کدامند؟
* ترسیم راهبرد افزایش میزان صادرات برای کالاها و خدمات فرهنگی در حوزۀ مأموریت دستگاهی وزارتخانه (هنرهای تجسمی، هنرهای نمایشی، سینما، مطبوعات، نشر و بازی‌های یارانه‌ای).
* وفاق جمعی میان سطوح عالی سیاست‌گذاری، مدیریت وزارتخانه، صنوف فرهنگی و کنشگران این عرصه.
* حل مشکل اجرای کپی‌رایت
* واگذاری تصدی‌های غیرحاکمیتی
* متوقف ساختن مداخله در بازار از طریق پرداخت یارانه
* ایجاد و تقویت صنوف فرهنگی