در گزارش حاضر ابتدا آماری از وضعیت مساجد در سطح ملی و استانی و جهانی ارائه میشود. سپس با استفاده از پیمایشهای ملّی، جایگاه مسجد در رفتار دینی و اجتماعی بررسی میشود.
براساس یافتههای پیمایش ملی «فرهنگ وحدت اسلامی»، بیش از ۹۱درصد پاسخگویان، بیحرمتی به مقدسات اسلامی را کاری اشتباه و ناشایست میدانند و بیش از ۹۶درصد مردم هم معتقدند باید در جامعه به عقاید مذهبی همۀ افراد از مذاهب مختلف اسلامی احترام گذاشت.
محمد اصغری، مدیر اجرایی مرکز رصد فرهنگی کشور گفت: در جدیدترین گزارش مرکز رصد فرهنگی کشور، بر اساس تجمیع دادههای پژوهشی مراکز مختلف، چیزی حدود ۷۲ درصد از افراد بالای ۱۸ سال شیعه ایرانی برای زیارت اربعین ابراز تمایل کردهاند. این عدد تقریبا مشابه سال گذشته است.
این گزارش که براساس جدیدترین دادههای آماری وضعیت حجاب در جمهوری ترکیه تهیه شده، ضمن مروری بر تاریخ مجادله بر سر حجاب در ترکیه از دوران آتاتورک تا به امروز، به صنعت و بازار حجاب در ترکیه میپردازد و توصیفی از مسائل امروزین حجاب در ترکیه ارائه میکند. درنهایت نیز با تکیه بر دادههای جدیدالانتشار، مروری جامع بر وضعیت حال حاضر حجاب در ترکیه ارائه میدهد.
مقالۀ «سنجش میزان مرجعیتگرایی دینی و خوداتکایی دینی (مطالعۀ دو نسل پس از انقلاب اسلامی-گروههای سنی 15 تا 30 سال و 50 تا 65 سال)» را مسیح علیپور، حسن محدثی گیلوایی و اللهکرم کرمیپور نوشتهاند و در شمارۀ 45 فصلنامۀ مطالعات فرهنگ-ارتباطات در بهار 1398 منتشر شده است.
«کرونا و امر دینی» گزارشی از چالشهای دین و دینداری در مواجهه با پاندمی کرونا در ایران (30 بهمن 1398- 30 خرداد 1399) است که محسن حسام مظاهری آن را زیر نظر پژوهشکدۀ فرهنگ پژوهشگاه فرهنگ، هنر و ارتباطات نوشته است.
مقالۀ «خودزندگینامهها در جامعهشناسی؛ سنخشناسی اجتماعی خودزندگینامههای حوزویان» را مهدی سلیمانیه، سارا شریعتی، محمدرضا جوادی یگانه و مهدی اعتمادیفرد نوشتهاند و در بهار 1398 در فصلنامۀ انجمن ایرانی مطالعات فرهنگی و ارتباطات منتشر شده است.
مقالۀ «بررسی وضعیت دینداری در ایران: (با تأکید بر دادههای پیمایشهای سه دهۀ گذشته)» مهدی فرجی و عباس کاظمی نوشتهاند و در تابستان 1388 در فصلنامۀ تحقیقات فرهنگی ایران منتشر شده است.
مقالۀ «نقد و ارزیابی گویههای بهکاررفته در پیمایشهای دینداری در ایران» را علی رضا شجاعیزند نوشته است و تابستان 1393 در فصلنامۀ راهبرد فرهنگ منتشر شده است.
پیمایش «آمادهسازی مقیاس دینداری و ارزیابی سطوح دینداری اقشار مختلف جامعۀ ایران (مراکز استانها)» در سال 1387 در مؤسسۀ روانشناسی و علوم تربیتی دانشگاه تهران انجام شد. مجری این طرح محمد خدایاریفرد بوده است.
این کتاب مشتمل بر ۱۷ روایت مردمشناختی و جامعهشناختی از پیادهروی اربعین سال ۱۳۹۶ است که با هدف شناخت حیات دینی و اجتماعی کنونی ایرانیان و خاورمیانه و نیز سایر شیعیان زیر نظر دکتر محمدرضا جوادی یگانه و دکتر محمد روزخوش تحقیق و تدوین شده است.
کتاب «پیادهروی اربعین؛ تأملات جامعهشناختی» مجموعه مقالات از نویسندگان مختلف است که به کوشش محسن حسام مظاهری گردآوری شده است و محمدرضا فخر روحانی در مطلب زیر این کتاب را بهطورمختصر معرفی کرده است.
مقالۀ حاضر به بزرگترین اجتماع دینی مسلمانان که هرساله به مناسبت چهلمین روزِ واقعۀ عاشورا با پیادهروی بهسوی کربلا، در آیین پیادهروی اربعین شکل میگیرد، میپردازد. این مقاله را محمدرضا پویافر نوشته و در فصلنامۀ تحقیقات فرهنگی ایران، دورۀ 13، شمارۀ 2، تابستان 1399 منتشر شده است.
مقالۀ حاضر در پی مقایسۀ بین الگوی تجربۀ زیارت در دو آیین زیارتی «پیادهروی اربعین» و «پیادهروی زیارتی آخر صفر به مشهد» میتواند شناخت مناسبی از الگوهای زیارتی شیعیان بهویژه ایرانیان به دست دهد. این مقاله را محمدرضا پویافر، سعیده داوری مقدم و زینب محمدزاده نوشتهاند و در نامۀ فرهنگ و ارتباطات، سال پنجم، شمارۀ 1 (پیاپی 9)، پاییز و زمستان 1399 منتشر شده است.
در سالهای اخیر کمیّت و کیفیت دینداری ایران محل نزاع محققان بوده است. پژوهشکده فرهنگِ پژوهشگاه فرهنگ، هنر و ارتباطات در سال 1397، مناظرهای دربارۀ این موضوع میان دکتر محمدرضا طالبان و دکتر حسن محدثی ترتیب داد. دکتر محدثی گزارشی کتبی از این مناظره ارائه کرد. پس از آن، دکتر محمدرضا پویافر با افزودن شواهد و تحلیلهایی این گزارش را بازنویسی کرد. متن نهایی همان زمان در نسخههای محدودی منتشر شد و اکنون به شکل عمومی بازنشر میشود. بدیهی است که باتوجهبه زمان تدوین متن، همۀ شواهد و دادههای تجربیِ مورداستناد در این گزارش به پیش از سال 1397 تعلق دارند.
ستار پروین و عبدالحسین کلانتری در سال 1392 پژوهشی با عنوان «بررسی کارکردهای چندگانه مدرن مساجد تهران امروز: مطالعه موردی مسجد جامع شهرک غرب» برای مرکز مطالعات و برنامهریزی شهر تهران انجام دادند که یافتههای مهم آن به همراه متن کامل گزارش منتشر میشود.