-
میثم ملکشاه
کارشناسی ارشد فلسفه علوم اجتماعی
در خصوص برنامه‌های ذیل فصل رسانه در لایحه بودجه سال 1399 کل کشور، باید گفت که تعداد برنامه‌های ذیل فصل رسانه در قانون بودجه سال 1398، 12 عنوان بوده درحالی‌که در لایحه بودجه سال 1399 به 15 عنوان افزایش‌یافته است. از سوی دیگر دو عنوان برنامه در لایحه بودجه سال 1399 از برنامه‌های ذیل فصل رسانه نسبت به قانون بودجه سال 1398 حذف‌شده است. البته غالب برنامه‌ها در این لایحه کاملاً مطابق برنامه‌های قانون بودجه سال 1398 هستند.
یافته‌های گزارش
مهم‌ترین یافته‌های این گزارش به‌قرار زیر است:
- رشد چشمگیر اعتبار برنامه انتشار نشریات سازمان خبرگزاری جمهوری اسلامی: این برنامه برای نخستین بار در قانون بودجه سال 1396 با اعتباری معادل 13 میلیارد تومان به برنامه‌های فصل رسانه افزوده شد. این روند عیناً در لایحه بودجه سال 1397 بدون رشد تکرار شد، در قانون بودجه سال 1398 اعتبارات این برنامه به مبلغ 15 میلیارد تومان رسید و در لایحه بودجه سال 1399 با رشد 46 درصدی به میزان 22 میلیارد تومان برآورد شده است. این سیاست از نقطه نظر تشویق دولت به حمایت از مطبوعات نقطه منفی به‌حساب می‌آید چرا که نهاد مطبوعاتی ذیل دولت بودجه مجزا داشته و از این جهت دولت کمتر ترغیب به حمایت از مطبوعات خواهد شد. نکته منفی دیگر اینکه امکان عدم کنترل هزینه‌های این برنامه نیز وجود دارد چراکه ممکن است نهاد فوق طرح‌های توسعه‌ای غیرضروری تعریف کرده و بالطبع حجم و بودجه آن نیز هرساله افزایش یابد. چنانکه از ابتدای تعریف این برنامه در قانون بودجه سال 1396 تاکنون رشدی حدود 69 درصدی داشته است. (صفحه 5)
- کاهش قابل‌توجه اعتبارات برنامه ساماندهی و توسعه رسانه‌ها و فعالیت فرهنگی دیجیتال: اعتبارات این برنامه در لایحه بودجه سال 1399، نسبت به قانون سال 1398، حدود 17 درصد کاهش‌یافته است. کاهش اعتبارات این برنامه مهم در جای خود محل تأمل است؛ زیرا با رشد استفاده شهروندان از رسانه‌های اجتماعی دیجیتال و افزایش آسیب‌های فرهنگی اجتماعی که این رسانه‌ها با خود به دنبال دارند، اهتمام بیشتر دولت به ساماندهی این فضا و تأمین محتوای فرهنگی مناسب برای آن امری ضروری است. لایحه سال 1399 همانند لوایح بودجه در سال‌های گذشته علیرغم اینکه اعتبارات قابل‌توجهی برای برنامه‌های مربوط به تولید محتوا، شکاف دیجیتالی و اطلاعاتی و صیانت‌های فرهنگی و اجتماعی در فضای مجازی برای دستگاه‌های اجرایی که متولی زیرساخت هستند، در نظر گرفته است، ولی برای وجه فرهنگی رسانه‌ای آن اعتبار مناسب با جهت‌گیری فرهنگی و نیازهای مبتنی بر سواد رسانه‌ای پیش‌بینی نکرده است. (صفحه 6)
- حذف برنامه تأمین محتوای فرهنگی دیجیتال: برنامه تأمین محتوای فرهنگی دیجیتال ازجمله برنامه‌هایی است که برای نخستین بار در لایحه بودجه سال 1395 بااعتباری معادل 350 میلیون تومان ایجاد و کل اعتبارات آن برای حوزه هنری سازمان تبلیغات اسلامی منظور شد. بررسی روند شکل‌گیری و تخصیص اعتبار به این برنامه نشان می‌دهد، در لایحه بودجه سال 1397 مبلغ یک میلیارد و 300 میلیون تومان اعتبار برای این برنامه پیش‌بینی‌شده که نسبت به مصوب سال 1396 به میزان 131 درصد رشد داشته است و کل این اعتبار به حوزه هنری سازمان تبلیغات اسلامی اختصاص می‌یافت. در قانون سال 1398 نیز این برنامه با رقمی حدود یک میلیارد و پانصد میلیون تومان به حوزه هنری سازمان تبلیغات اسلامی اختصاص داشته ولی در لایحه بودجه سال 1399 کشور حذف‌شده است. (صفحه 6)
- انتقال یک برنامه از فصل پژوهش‌های توسعه‌ای به برنامه‌های ذیل فصل رسانه برنامه تولید، حفظ، معرفی و انتشار علم و فناوری در لایحه بودجه سال 1398 ذیل فصل پژوهش‌های توسعه‌ای بود که در لایحه بودجه سال آتی به ذیل فصل رسانه منتقل‌شده و محل تأمین اعتبارات خبرگزاری دانشجویان ایران (ایسنا) است. (صفحه 7)
تفکیک برنامه خبرگزاری مجلس از خبرگزاری دولت
برنامه تولید و انتشار خبر در لایحه بودجه سال 1399 با دو شماره برنامه جداگانه پیش‌بینی‌شده است:
الف) شماره برنامه (1705010) که اعتبار آن مبلغ یک میلیارد تومان به‌صورت هزینه‌ای برای خبرگزاری خانه ملت (101512) که متعلق به قوه مقننه است اختصاص‌یافته است.
ب) شماره برنامه (1705024) که 100 میلیارد تومان از اعتبارات آن جاری و دو و نیم میلیارد آن به‌صورت عمرانی به خبرگزاری جمهوری اسلامی اختصاص‌یافته است.
نکته حائز اهمیت در این خصوص آن است که توسعه بسترهای فضای مجازی و رسانه‌های دیجیتال در کشور و اقبال چشمگیر مخاطبان و عدم تقویت حوزه راهبری و تولید محتوا در فضای مجازی، موجب ایجاد چالش‌های فرهنگی در فضای رسانه‌ای کشور شد. ازاین‌رو و با توجه به گسترش اطلاعات غلط محتواهای گمراه‌کننده و اخبار جعلی و جریان سازی‌های رسانه‌ای که در فضای مجازی علیه قوای کشور صورت می‌گیرد و این امر اقدام فوری خبرگزاری‌های آنها برای ورود به بحران‌های رسانه‌ای را ضروری خواهد ساخت و از سویی با توجه به اینکه پرداختن به این امور هزینه‌بر است به‌درستی برنامه‌ای مجزا بااعتباری مشخص برای خبرگزاری خانه ملت پیش‌بینی‌شده است. (صفحه 7)