خیر دینی به‌مثابۀ تجربۀ دینی؛ بازتعریفِ گونه‌های تجربۀ دینی با مطالعه در آیین پیاده‌روی اربعین

بزرگ‌ترین اجتماع دینی مسلمانان، هرساله به مناسبت چهلمین روزِ واقعۀ عاشورا با پیاده‌روی به‌سوی کربلا، در آیین پیاده‌روی اربعین شکل می‌گیرد. این پیاده‌روی زیارتی درعین حال که نمودی شگرف از تجربۀ دینی است، میدانی متنوع از خدمات خیر به زائران، به‌عنوان مصداقِ بارزِ «خیر دینی» نیز به شمار می‌رود. تجربۀ دینی معمولاً در خلال اعمال و مناسک دینی، ازجمله در خلال زیارت شکل می‌گیرد. اما این مطالعه، به‌طورخاص، با این پرسش مهم آغاز می‌شود که آیا تجربۀ مشارکت و درگیری در خیر دینی می‌تواند ویژگی‌های تجربۀ دینی را دارا باشد؟ برای پاسخ به این پرسش از روش پژوهش کیفی، با استفاده از تکنیک مصاحبه و مشاهدۀ مشارکتی با ثبت داده‌هایی همچون عکس، فیلم و یادداشت‌های میدانی استفاده شده است. زائران ایرانی و همچنین موکب‌ها، موکب‌داران و اعضای موکب‌های ایرانی و عراقی، واحد مشاهده و جمعیت موردمطالعه در این پژوهش بوده‌اند. یافته‌های به دست آمده نشان داد که تجربۀ مشارکت در خدمات خیر دینی و همچنین استفاده از این خدمات در پیاده‌روی اربعین، می‌تواند زمینه‌ای برای بروز و واجد ویژگی‌های تجربۀ دینی نیز می‌تواند باشد. با تعمیم نتایج به دست آمده به سایر موقعیت‌های کنشِ دینی که در آن امکان کنشِ خیر دینی نیز باشد، چنین استدلال شده که امکان تعریف خیر دینی به‌عنوان یکی از بسترهای وقوع تجربۀ دینی در پیاده‌روی اربعین، می‌تواند پاسخی مثبت به امکان این نوع تعریف از تجربۀ دینی، در تمامی موقعیت‌های تجربۀ دینی علاوه بر زیارت و اربعین نیز باشد.