-
میثم ملکشاه
کارشناسی ارشد فلسفه علوم اجتماعی
سرانه مطالعه در ایران
نتایج پژوهش‌های مختلف در این حوزه متفاوت است «اما همین آمارها و مقایسه آنها با سرانه مطالعه سایر کشورها، نشان از پایین بودن سرانه مطالعه در کشور دارد.» (صفحه 4) نتایج پژوهش «کتابخانه‌های عمومی و سرانه مطالعه» در سال 1391 نشان می‌دهد که سرانه مطالعه نزدیک به 14 دقیقه در روز بوده است که شامل انواع مطالعه (کتاب، روزنامه، ادعیه و...) می‌شود. (صفحه 4، به نقل از محبوب، 1391: 120)
پژوهش شورای فرهنگ عمومی نیز نشان از آن دارد که در سال 1390، سرانه مطالعه نزدیک به 12 دقیقه در روز بوده است که شامل انواع مطالعه (کتاب، روزنامه، ادعیه و...) می‌شود. (صفحه 4)
وضعیت کتابخانه‌های عمومی
بر اساس آمار، تعداد کتابخانه‌های عمومی اعم از شهری و روستایی، در سال 1391، 2884 باب بوده است. همچنین تعداد کل اعضای این کتابخانه‌ها، در همان سال، 2254000 نفر بوده و کل مراجعان به آنها، 73113000 نفر برآورد شده است. همچنین در سال 1387، بر طبق آمارهای رسمی به‌طور متوسط به ازای 31145 نفر جمعیت باسواد، یک کتابخانه عمومی وجود داشته است. (صفحه 4)
طبق همین آمار به ازای هر صد نفر جمعیت باسواد کشور، 2 نفر عضو کتابخانه‌های عمومی کشور هستند. (صفحه 6)
شمارگان کتاب
بر اساس آمار سال 1391، تعداد عناوین منتشرشده در این سال، 63.922 عنوان کتاب بوده و میزان شمارگان 166.162.762 گزارش‌شده است، یعنی میانگین شمارگان به ازای هر عنوان چیزی حدود 2.598 بوده است. بر اساس همین آمار، میزان شمارگان کتاب‌های سال 1391، 213.880.000 بوده و تعداد عناوین منتشرشده 68823، گزارش‌شده است (یعنی حدود 2.962 نسخه به ازای هر عنوان) که نشان‌دهنده کاهش شمارگان کتاب در سال 1391 نسبت به سال 1391 است. در سال 1394، تیراژ هر عنوان کتاب در کشورمان 2.441 جلد بوده است که نشان‌دهنده روند نزولی می‌باشد. (صفحه 7)
مقایسه ایران با برخی از کشورها در تعداد عناوین منتشرشده و تیراژ کتاب در سال 1994 (صفحه 8)
|
کشور |
تعداد عناوین منتشره |
تیراژ |
میانگین تیراژ به ازای هر عنوان |
|
ایران |
10753 |
26.275.000 |
2443 |
|
مصر |
3108 |
108.042.000 |
34762 |
|
مراکش |
84 |
100.000 |
1190 |
|
آفریقای جنوبی |
4574 |
37.561.000 |
8212 |
|
کوبا |
932 |
4.610.000 |
4946 |
|
پاکستان |
124 |
714.000 |
5758 |
|
روسیه |
30390 |
594.323.000 |
19556 |
تعداد ناشران فعال
از مشکلات اساسی دیگر که حکایت از بحرانی بودن شرایط کتاب در ایران دارد، عدم تناسب میان تعداد ناشران فعال و غیرفعال در ایران است. بر اساس آمار موجود، در سال 1391، تعداد کل ناشران فعال بر اساس پروانه نشر، 3854 نفر بوده، درحالی‌که تعداد کل ناشران غیرفعال 7185 بنگاه گزارش‌شده است. (صفحه 8)
گرانی کتاب
افزایش قیمت کتاب‌ها در ایران که هرروز بر میزان آن افزوده می‌شود، از نشانه‌های اساسی شرایط بحرانی نشر در ایران است. (صفحه 8) روند اخیر گرانی کاغذ و مشکلات پس‌ازآن، از ماه‌های پایانی سال 1391 آغاز شد. در آن زمان، با ایجاد نوسانات در بازار ارز، بازار کاغذ نیز متأثر شد، به‌طوری‌که با افزایش قیمت ارز از 1.226 تومان به 2500 تومان، قیمت هر بند کاغذ از 35 هزار تومان به 70 هزار تومان و در ماه‌های بعد به بالاتر از 80 هزار تومان رسید. نبود زیرساخت‌های لازم برای حل کردن چنین مشکلی، وابستگی ناشران و صنعت نشر به واردات کاغذ و همچنین کم بازدهی کارخانه‌های کاغذسازی داخل کشور، نوسانات بازار ارز و ایجاد تورم در بازار کاغذ، ضربات جبران‌ناپذیری بر اقتصاد نشر وارد کرد. (صفحه 9 به نقل از سایت اطلاع‌رسانی صنایع کاغذ و کارتن ایران)
کم بودن تعداد کتاب‌فروشی‌ها
در کشور ما تعداد کتاب‌فروشان و ناشران عکس یکدیگر است، اگر نگاهی اجمالی به وضعیت تولید و توزیع کتاب کشور داشته باشیم، با آمار و ارقامی مواجه می‌شویم که نشان‌دهنده نابسامانی‌هایی در این حوزه است، مطابق با آمار، درحالی‌که هم‌اکنون بیش از 11 هزار مجوز نشر در کشور داریم، تعداد کتاب‌فروشی‌های موجود در سطح کشور بسیار کمتر از آن است. (صفحه 9)
متن کامل این گزارش از پیوست زیر قابل دریافت است.