-
جبار رحمانی
دانشیار انسان‌شناسی پژوهشگاه مطالعات فرهنگی و اجتماعی وزارت علوم -
مهتا مهدی‌زاده
کمتر از دو دهه از ظهور و گسترش پادکست‌ها می‌گذرد؛ اما در همین زمان هم به‌سبب ویژگی‌های متمایز و کاربردی‌شان، جایگاه خود را در زندگی اجتماعی افراد پیدا کرده‌اند و با انواع و محتواهای متنوع، مخاطبان در طیف‌های گوناگون و بازار مالی درحال‌رشد، روند صعودی را چه در فرم و تعداد و چه در محتوا، نشان می‌دهند.
در این گزارش فرهنگی با بررسی پژوهش‌های انجام‌شده در کشورهای مختلف و ایران و نیز بررسی آمارهای مربوط به پادکست‌ها، مخاطبان و تحولات این حوزه، تلاش می‌کنیم ابتدا تعریفی از پادکست و مختصری از تاریخچۀ آن ارائه دهیم، سپس با مرور مختصری بر تحولات پادکست‌ها، به ویژگی‌های تمایزدهندۀ آن اشاره می‌کنیم تا بخشی از علل اهمیت پادکست‌ها را نشان دهیم. این پدیده در بسیاری از کشورهای دنیا شناخته شده است و مخاطبانی از گروه‌های سنی، جنسیتی و طبقاتی مختلف دارد که متناسب با شرایط زندگی خود، پادکست‌ها را بخشی از زندگی روزمرۀ خود کرده‌اند. باتوجه‌به نقش پررنگ آمار و ارقام در درک و تحلیل پدیده‌ها، در بخش بعدی این گزارش بر آمار و ارقام موجود دربارۀ گسترش پادکست‌ها، تنوع آن‌ها، سلیقۀ مخاطبان و پایگاه اجتماعی‌شان تمرکز خواهیم کرد تا نگاه نسبتاً جامعی از تحولات این بستر روبه‌رشد در جهان به دست آوریم. رویدادها، جشنواره‌ها و کنفرانس‌ها از عواملی هستند که منجر به آگاهی‌رسانی و رشد و توسعۀ پادکست‌ها می‌شوند و متخصصان از حوزه‌های مختلف رسانه، هنر، بازاریابی و... را گرد هم می‌آورند و علاوه بر رقابت‌هایی که در این زمینه برگزار می‌شود، محتوای تازه‌تر و باکیفیت بهتری را ایجاد می‌کنند. بخشی از این گزارش به معرفی این رویدادها اختصاص دارد.
در بخش بعدی، نگاه دقیق‌تری به جایگاه این رسانه در ایران انداخته‌ایم. علی‌رغم نوپا بودن این ابزار ارتباطی و محدودیت کارهای آماری در ایران برای شناخت سازندگان و شنوندگان، پژوهش‌هایی در این زمینه صورت گرفته است که غالباً مرتبط با امر آموزشی و درآمدزایی پادکست است. پس از مرور این پژوهش‌ها، بررسی دقیق‌تری در جنبه‌های اجتماعی پادکست‌ها خواهیم داشت و تأثیرات آن‌ها را در جنبه‌های مختلف زندگی اجتماعی، ازجمله: زمینه‌های زیست‌محیطی، نابرابری‌های اجتماعی، حوزۀ سیاست، آموزش و اقتصادی مرور خواهیم کرد.
در پایان، پس از نگاه کوتاهی به آیندۀ احتمالی پادکست‌ها، جمع‌بندی‌ای از گزارش، پیرامون جایگاه و اهمیت پادکست‌ها در ایران و جهان ارائه خواهیم داد. شاید این گزارش، با جمع‌آوری و ارائۀ داده‌های موجود، قدم کوچکی برای غنای ادبیات پژوهشی در حوزۀ پادکست‌ها در ایران باشد و مسیر پژوهش‌های کمی و کیفی بیشتری را هموار کند.