تحلیل ثانویۀ موج سوم پیمایش ملی مصرف کالاهای فرهنگی ( مطالعۀ گروه‌های تحصیلی)

موج سوم پیمایش ملی مصرف کالاهای فرهنگی در سال 1398 انجام شده است. تحلیل ثانویۀ این پیمایش به‌صورت موضوعی در سال 1400 در پژوهشگاه فرهنگ، هنر و ارتباطات انجام شده است. در اینجا مطالعۀ گروه‌های تحصیلی ارائه می‌شود.
تصویر تحلیل ثانویۀ موج سوم پیمایش ملی مصرف کالاهای فرهنگی ( مطالعۀ گروه‌های تحصیلی)

موج سوم پیمایش ملی مصرف کالاهای فرهنگی مبتنی بر چشمداشت‌های علمی و سیاستیِ زیر طراحی و اجرا شده است:

گردآوری داده‌ها در سطح ملی در جهت شناخت عالمانۀ مصرف فرهنگی؛ جزئیات، الگوهای اصلی و روندهای نوپدید؛ گامی در راستای بازنگری و بررسی ذائقۀ فرهنگی مردم ایران، به منزلۀ یکی از نشانگرهای تحولات فرهنگی و اجتماعی کلان و به عنوان منبعی موثق در تحلیل تمایزات و نابرابری‌ها در دسترسی به تولیدات فرهنگی و نیز معیاری برای سنجش کارآمدی و اثربخشی سیاست‌های فرهنگی.

پیمایش مصرف کالاهای فرهنگی در آغاز دهۀ هشتاد خورشیدی با این هدف در دستور کار قرار گرفت که داده‌هایی فراگیر در سطح ملی دربارۀ «مصرف کالاهای فرهنگی» و «فعالیت‌های فرهنگی» فراهم آورد. شاید برخی از موضوعات یادشده، تعریف دقیقی در علوم اجتماعی نداشته باشند، اما هدف کلی پژوهشگران که در قالب عملیاتی‌سازی این مفاهیم دنبال شد، فراهم ساختن مجموعه‌ای از داده‌ها دربارۀ شیوۀ گذران زمان فراغت مردم در شهرها و روستاهای ایران و «مصرف فرهنگی» آنان (تلویزیون، سینما،کتاب، موسیقی، ورزش، مسافرت، آیین‌ها و مناسک مذهبی و اجتماعی و ...) بود. اگر مفهوم سبک زندگی را مطابق تعاریف رایج با شاخص‌های «گذران فراغت» «مصرف فرهنگی» و «ذائقه‌های فرهنگی مرتبط با لباس و غذا و موسیقی و مطالعه و شیوۀ سپری کردن تعطیلات» تعریف کنیم، به واقع این پیمایش‌های مصرف فرهنگی تاحدزیادی (گرچه نه کاملاً و به شکل نظام‌مند) معطوف به سنجش مفهوم سبک زندگی بوده‌اند.

طرح مصرف کالاها و فعالیت‌های فرهنگی از نخستین پژوهش‌های ملی در عرصۀ فرهنگ است که مطالعات مقدماتی آن در سال ١٣٧٢ آغاز و در سال ١٣٧۴ در چهار استان اجرا شد. پس از آن مقرر شد که این پژوهش به شکل ملی اجرا شود. بدین ترتیب، موج اول پیمایش در سال ١٣٧٨ در کل کشور (همۀ استان‌ها) و در سطح شهری با واحد تحلیل خانوار‑ ١۶ هزار خانوار (حدود ۶٠ هزار فرد)‑ اجرا شد. در سال ١٣٧٩ این پیمایش در روستاهای کشور نیز با حدود ١۵ هزار خانوار تکرار شد. براساس برنامه سوم توسعه این طرح باید هر دو سال یک بار اجرا می‌شد. بدین ترتیب، موج دوم آن در سال ١٣٨٢ در پژوهشگاه فرهنگ، هنر و ارتباطات به انجام رسید، اما انتشار آن بر عهدۀ سازمان تبلیغات اسلامی گذاشته شد. پس از آن، طرح مصرف کالاهای فرهنگی به فراموشی سپرده شد. سرانجام پس از وقفه‌ای شانزده ساله، موج سوم این طرح در سال ١٣٩٨ اجرا شد. این پیمایش با تأخیر زیادی نسبت به موج قبلی اجرا شده است.

پرسش‌های پژوهش

1. دانشگاهیان ایرانی چه فعالیت‌های فرهنگی را انجام می‌دهند و به چه میزان؟

2. دانشگاهیان ایرانی چه کالاهای فرهنگی را مصرف می‌کنند و به چه میزان؟

3. دانشگاهیان ایرانی در روزهای عادی و تعطیل، چه میزان اوقات فراغت دارند و عموما آن را چگونه می‌گذرانند؟

4. فعالیت‌های فرهنگی و مصرف فرهنگی دانشگاهیان با سایر گروه‌های سنی چه تفاوت‌هایی دارد؟

مفاهیم سنجش شده

مفاهیمی که در این پیمایش سنجش شده‌اند عبارتند از:

فعالیت‌های مذهبی، فعالیت‌های اجتماعی، فعالیت‌های ورزشی، فعالیت‌های تفریحی، بازی، فعالیت‌های هنری و دستی، مصرف کالاهای فرهنگی، زمان فراغت، منزلت شغلی، پایگاه اقتصادی.

284035