-
مرکز رصد فرهنگی کشور
بامداد جمعه 23خرداد1404 مردم تهران با صدای مهیب موشک‌های اسرائیل، از خواب شبانه بیدار شدند. حمله‌هایی که طی آن تعدادی از فرماندهان ارتش و سپاه، برخی از دانشمندان هسته‌ای و مردم کشته شدند. در پی این حمله‌ها، در همان روز اولین پیام رهبری معظم انقلاب خطاب به مردم، از صداوسیمای ملی پخش شد. ایشان گفتند:
«نیروهای مسلح جمهوری اسلامی ایران ضربه‌های سنگینی بر این دشمن خبیث وارد خواهند آورد. ملت هم پشتیبان ماست. پشتیبان نیروهای مسلح است و جمهوری اسلامی به اذن الهی بر رژیم صهیونیستی فائق خواهد شد. ملت ایران از خون شهدای گران‌قدر نخواهد گذشت؛ از تجاوز به آسمان کشورش صرف‌نظر نخواهد کرد. نیروهای مسلح آماده هستند و مسئولین کشور و همۀ آحاد مردم پشت سر نیروهای مسلح‌اند.» (کیهان، 25/3/1404)
رئیس‌جمهور پزشکیان نیز عصر روز جمعه در پیامی تلویزیونی گفت:
«امروز ملت ایران بیش از هر زمان دیگری به وفاق، در کنار هم بودن، اعتماد و همدلی نیازمند است و به یاری خدا با چنین روحیه‌ای، پاسخ سخت و خردمندانه به جنایت رژیم اشغالگر خواهد داد. جمهوری اسلامی به‌همان اندازه که برای صلح در جهان و منطقه، همۀ تلاش خود را به کاربست، در پاسخ به متجاوز و در راستای دفاع مشروع از تمامیت کشور نیز قاطعانه اقدام خواهد کرد.» (روزنامۀ ایران، 25/3/1404)
بدین‌ترتیب کشور وارد جنگی تحمیلی شد و از همۀ مردم خواسته شد در کنار هم پشتیبان نظام و نیروهای مسلح در دفع متجاوز باشند.
اما جنگ دوازدۀ روزۀ اسرائیل و ایران شرایطی برای برجسته‌سازی این مفهوم فراهم کرد و بسیاری از جناح‌های سیاسی مختلف و با رویکردهای متفاوت مدعی شدند همبستگی در این دوره بیشتر شده است؛ چنان‌که کیهان نوشت:
«حملۀ اسرائیل به تقویت حس وحدت ملی و بیداری احساس‌های میهن‌پرستانه در میان ایرانیان انجامید، به‌طوری‌که موجی از ملی‌گرایی در سراسر کشور شکل گرفت و حتی بسیاری از منتقدان داخلی را نیز به حمایت علنی از کشور سوق داد.»
ابوطالب آدینه‌وند نیز در مطلبی که در کانال تلگرامی فرهیختگان منتشر شد، نوشت: «وضعیت همبستگی ملی در ایران پوست‌اندازی بزرگی کرده و تراز آن در مدار بالاتری قرارگرفته است.»، این درحالی‌است که هم بر اساس مطالعه‌های اخیر درزمانی نه‌چندان دور از جنگ گفته‌شده بود «جامعۀ ایران در مسیر همبستگی اجتماعی با بن‌بست‌هایی روبه‌روست.» (ذاکری، 1402) و هم بر اساس درک مرسوم در جامعه‌شناسی ازقضا بحران‌ها معمولاً یکپارچگی اجتماعی را مختل می‌کنند و تسریع‌کنندۀ گسیختگی و ازهم‌پاشیدگی اجتماعی هستند و بنابراین انتظار می‌رفت همبستگی اجتماعی با وقوع جنگ تضعیف شود. حال پرسشی که مطرح می‌شود این است که وضعیت همبستگی اجتماعی در جامعۀ ایران را در دوران پس از جنگ تحمیلی دوازد روزه چگونه می‌توان تحلیل کرد؟ برای پاسخ به این پرسش به متون و فایل‌های صوتی و تصویری منتشرشده در انواع رسانه در بازۀ زمانی آغاز جنگ تاکنون نگاه می‌شود و تلاش می‌شود با روش تحلیل مضمونی که روشی برای شناسایی مضامین و الگوهای اصلی در داده‌های کیفی است، تصویری از وضعیت همبستگی اجتماعی در این زمان به دست داده شود.