بیان مسئله
مارتین و میسون (2006) در مطالعه‌ای با عنوان «توسعۀ فراغت در ایران» به موضوع فراغت در سطح ایران و خاورمیانه می‌پردازند و می‌گویند باتوجه‌به داده‌های فراغتی در مصر، ایران و ترکیه فعالیت‌های اوقات فراغت و تفریح تبدیل به موضوع برای جوامع اسلامی شده است. درواقع اوقات فراغت در جامعۀ امروز از قدرت و نیرویی شگرف برخوردار است به‌طوری‌که با تحت‌تأثیر قراردادن زندگی، چنان با تاروپود فرهنگ انسانی درهم‌تنیده شده است که نه تنهاد زندگی فردی بلکه همۀ نهادهای اجتماعی بشر را نیز از آثار و نتایج خود متأثر ساخته است و علاوه‌برآن در کنار نهادهای اجتماعی، خود نیز به نهادی اجتماعی بدل شده است. به‌واسطۀ این اهمیت و تبدیل‌شدن اوقات فراغت به بخش جدایی‌ناپذیر و مهم در زندگی امروزی، اهمیت برخورداری از دانشی فراگیر برای استفادۀ عقلایی از اوقات فراغت هر روز بیش از پیش خودنمایی می‌کند.
به تمام این موضوعات باید این نکته را نیز افزود که شهروندان تهرانی به‌دلیل قرارگرفتن در مرکز تحولات فرهنگی و اجتماعی کشور، پیش قراولان تجربۀ مدرنیته در عرصه‌های مختلف در کشور ازجمله نحوۀ گذران فراغت محسوب می‌شوند، آن‌ها درحال‌حاضر مرجعیت هنجارفرستی به کلّ کشور را در اختیار دارند و تغییرات فرهنگی با اندک فاصلۀ زمانی از تهران به اقصی نقاط کشور منتشر می‌شود. اکنون تهرانی‌ها به‌دلیل آگاهی بیشتر از زمینه‌های فراغتی، برخورداری مناسب‌تر از منابع فراغت و بهره‌مندی از سرمایۀ اجتماعی و فرهنگی بالاتر به نسبت دیگر نقاط کشور، فعالیت‌های فراغتی متنوع‌تر و متفاوت‌تری را در عرصه‌های نوین آشکار و پنهان، رسمی و غیررسمی و بعضاً قانونیو غیرقانونی تجربه می‌کنند و این تجربۀ فراغتی را در زمان‌ها و مکان‌های مختلف نمایان می‌سازند.
ازاین‌رو دستیابی به نحوه و چگونگی مدیریت امکانات، برنامه‌ها و ظرفیت‌های اوقات فراغت، همچنین شناخت نوع ادراک شهروندان تهرانی از فراغت و شناسایی تجربۀ رفتار فراغتی آن‌ها با هدف رصد وضع موجود و شناسایی نقاط ضعف و قوت برنامه‌های موجود در این زمینه، می‌تواند منجر به بهره‌گیری بهتر برای برنامه‌ریزی مؤثرتر با رویکرد توانمندسازی فردی و جمعی شهروندان در برنامه‌های فراغتی از طریق یافته‌ها مطالعۀ حاضر شود.
سؤالات پژوهش
- نقش و جایگاه درنظرگرفته شده برای شهرداری تهران در حوزۀ اوقات فراغت شهروندان تهرانی براساس اسناد بالادستی و قوانین و مقررات شهرداری چیست؟
- وضعیت موجود فراغت شهروندان در شهر تهران چگونه است؟
- وضعیت موجود برنامه‌های حوزۀ فراغتی شهرداری تهران چگونه است؟
- آیا اهداف برنامه‌های فراغتی شهرداری تهران در یک دهۀ گذشته تحقق یافته است و آیا این برنامه‌ها و عملکرد این نهاد در حوزۀ فراغتی متناسب با مأموریت سازمانی آن در اسناد بالادستی است؟
- الگوها و برنامه‌های فراغتی شهروندی در کلان‌شهرهای توسعه‌یافتۀ جهان چیست؟
- وضعیت مطلوب فراغت شهروندی در شهر تهران (در یک افق ده ساله) در حوزۀ اختیارات شهرداری تهران چگونه است و برای دستیابی به این وضعیت چه برنامه‌های راهبردی و عملیاتی و با چه اجزایی موردنیاز است؟
روش تحقیق
روش بررسی این مطالعه ترکیبی از روش کمی و کیفی است. در بخش کیفی مصاحبۀ باز و غیرساختمند با جوانان 18 تا 30 سال و مصاحبۀ نیم‌ساخت‌یافته با مدیران، کارشناسان حوزۀ فراغت در مناطق و ستاد (22 نفر) و مدیران مطالعات اجتماعی (22 نفر) انجام شده است. در بخش کمی از پیمایش و پرسشنامه با سؤالات دسته‌بندی و محدود برای احصا میزان وقت صرف‌شدۀ افراد برای فعالیت‌های فراغتی استفاده شد.
جامعۀ آماری
جامعۀ آماری این طرح شامل تمامی افراد بالای 15 سال ساکن شهر تهران است و حجم نمونۀ 1300نفر درنظرگرفته شده است.