مشخصات کتاب: ایران و ظرفیت‌های فرهنگی اکو، حسین نوروزی، تهران: پژوهشگاه فرهنگ، هنر و ارتباطات، 1392.
معرفی
ایران در طول تاریخ مجموعه‌ای از مشخصات یک کارگزار و کنشگر فرهنگی مطرح را داشته است. عناصر فعال و پرظرفیت فرهنگ و تمدن ایران و ابعاد مناسبات فرهنگی‌اش با سایر ملت‌ها و واحدهای سیاسی، توانمندی کنش و واکنش ملی را به مرور قوی و ورزیده ساخته‌اند. تکامل روحیه دین‌مدار و معنویت‌گرا در ساختار جامعه ایرانی و توسعه علمی و انسانی، علوم و فنون، ابداع صناعت، ذخایر ادبی و هنری فرهنگ ایرانی رشد داده است. بدین ترتیب، منش انعطاف‌پذیر و روشن‌بینانه در تکاپوی فرهنگی ایران همواره در صفحات و لحظات تاریخ ارتباطات فرهنگی به نمایش گذاشته شده است.
در مقاطع مختلف تاریخی قسمت اعظم جغرافیای پیرامون ایران امروز در مالکیت و حاکمیت ایران بوده است. در اثر برخوردها و نتایج معادله‌های سیاسی-امنیتی گستره جغرافیایی ایران به تدریج محدود شد و نواحی متنوعی از شرق، غرب، شمال و جنوب این سرزمین منتزع شدند. با وجود این، روح و دل مردمان این سرزمین‌ها از ایران جدا نشد و خوان فرهنگی ایران و هویت متعالی آن برای همة مشتاقان فرهنگ ایرانی باز بوده است.
پیوند کشورهای پیرامونی ایران ابتدا با همکاری‌های منطقه‌ای با ترکیه و پاکستان در قالب اکو شکل گرفت. این گام اول، زمینة تجدید حیات الفت‌های دیرین فرهنگی بود. گام دوم، پس از فروپاشی شوروی و الحاق جمهوری‌های تازه استقلال یافته از آن اتحاد، به جمع اعضای اکو به اوج رسید. هر چند رویکرد اولیه و ضروری این مناسبات سیاسی-امنیتی می‌نمود، ولی از دید اهل فرهنگ، زمزمه بازگشت به خویشتن فرهنگی این ملت‌ها بود که ندای باطنی مؤانست فرهنگی ایران مردمان را احیا کرد. اکنون در حوزة فرهنگی و تمدنی ایران 10 کشور با روابط دیرین و ماندگار خود در قالب سازمان همکاری اقتصادی اکو به همکاری و تشریک مساعی می‌پردازند. یکی از نهادهای فرعی در سازمان اکو هم موسسه فرهنگی اکو است که اهداف بلندی را برای خود تعریف کرده است؛ ولی امکانات و ملاحظاتی که بر کارکرد آن اثرگذار بوده، حرکتش را بطئی و آرام کرده است.
این کتاب در صدد است با مروری بر موضوع فرهنگ و تمدن، عناصر و مولفه‌های فرهنگی در تعامل‌های اجتماعی ملی و بین‌المللی و تحول فضای مناسبات فرهنگی در عصر جهانی شدن چارچوبی از ظرفیت‌ها و زمینه‌های تعامل‌های فرهنگی در حوزه جغرافیایی اکو ترسیم کند. یکی از گفتارهای کتاب به طور مشخص به تاریخچه، اهداف، آرمان‌ها و فعالیت‌های مختلف موسسه فرهنگی اکو می‌پردازد. در گفتارهای بعدی هم ابتدا ضمن معرفی نه چندان مفصل مسائل فرهنگ و تمدن ایرانی به نقش خاص و محوری ایران در مناسبات فرهنگی منطقه‌ای، فعال کردن بیش از پیش موسسه فرهنگی اکو و بهره‌برداری از این فرصت برای رفع پاره‌ای سوتفاهم‌ها میان دولت‌ها، لزوم نزدیکی بیشتر ملت‌ها و نخبگان کشورها به یکدیگر و برخی پیشنهادها و توصیه‌های سیاست‌گذارانه در این زمینه ارائه شده است.
عناوین اصلی فصل‌های مختلف این کتاب به شرح زیر است:
- فصل اول- تاملی بر مبحث فرهنگ و جایگاه آن در روابط بین‌المللی
- فصل دوم-ظرفیت‌ها و کارکردهای فرهنگی حوزه اکو
- فصل سوم- آثار کارکردهای فرهنگی اکو بر ایران با تمرکز بر فعالیت موسسه فرهنگی اکو
- فصل چهارم- ظرفیت‌های فرهنگی حوزه اکو و فرصت‌های نقش آفرینی فرهنگی ایران
- فصل پنجم- راهکارها و سازوکارهای استفادة بهینه ایران از ظرفیت‌های فرهنگی اکو
- منابع و مآخذ