به همت اندیشکدۀ افرا نشستی با موضوع «تصویراجتماعی فلسطین بعد از طوفان الاقصی» در محل پارک اندیشگاهی دانشگاه تهران برگزار شد. در این نشست دکتر محمد اصغری، مدیر مرکز رصد فرهنگی کشور، دکتر طاهره گودرزی کارشناس حوزۀ فلسطین، دکتر سید مصطفی موسوی، کارشناس حوزۀ آمریکا و اروپا و آقای حسین اکبرزاده پژوهشگر حوزۀ فلسطین و جهان عرب، نکاتی دربارۀ افکار اجتماعی پیرامون فلسطین بیان کردند.
در آغاز نشست، زهرا دانشطلب پژوهشگر دفتر مطالعات نوآوری اندیشکدۀ افرا و دبیر نشست، پژوهشی را با عنوان «محتوای شبکههای اجتماعی دربارة فلسطین» ارائه کرد. درواقع این پژوهش به بررسی جنگ هشتگی که در فضای مجازی پا به پای جنگ میدانی فلسطین و اسرائیل در دنیا بعد از ۷ اکتبر روی داده پرداخته است. در این جنگ مجازی، کاربران با برجستهکردن هشتگهایِ طرف حمایت خود، موافقت یا مخالفتشان را اعلام و بهنوعی زورآزمایی و جنگ مجازی را ترتیب دادند. نتیجة این پژوهش نشان داد که براساس دو هشتگ ترند «در کنار فلسطین بایستی» و «در کنار اسرائیل بایستی» بیشترین محتوا ازسوی طرفداران فلسطین منتشر شده است.
نتایج بخش دیگری از این پژوهش که به بررسی گزارشهای منتشر شده ازسوی مؤسسات تحقیقاتی دنیا پرداخته بود نیز حاکی از برتری محتوای تولیدشده ازسوی طرفداران فلسطینی در فضای مجازی داشت. اما نکتۀ جالب توجه این است که این برتری فلسطینیان در جنگ مجازی در حالی روی داده که طبق گزارش الجزیره برخی شبکههای اجتماعی ازجمله تیکتاک و فیس بوک اقدام به محدودکردن انتشار محتوای مرتبط با فلسطین پرداخته و در این زمینه سوگیرانه عمل کردهاند. هفتهنامۀ اکونومیست نیز در گزارش آنالیزدیتا اذعان میکند که از ۷ تا ۲۳ اکتبر ۱ میلیون پست از اینستاگرام، توییتر و یوتیوب جمعآوری شد که همگی حاوی هشتگهایی از فهرستی با تعداد مشابه از اصطلاحات طرفدار اسرائیل و فلسطین به زبان انگلیسی بودند. دادههای ۷ اکتبر، دو طرف تقریباً سهم مساوی از حمایت داشتند؛ اما به فاصلۀ کمتر از دو هفته دادهها حاکی از آن بود که پستهای طرفدار فلسطین ۳.۹ برابر بیشتر از پستهای طرفدار اسرائیل بود.
در ادامۀ این نشست دکتر گودرزی به بررسی افکار عمومی ساکنان رژیم صهیونیستی پرداخت. در این زمینه گودرزی گفت: «واقعیت این است که بخشهای مختلف رژیم صهیونیستی (اعم از حاکمیتی و اجتماعی) تصویری مبتنی بر «تلقیِ تهدید امنیتی دانستن فلسطینیها» داشتهاند و این موضوع تا پیش از طوفان الاقصی بسیار رایج بوده است. ناگفته نماند که نمیتوان همة جامعۀ صهیونیستی را هم یک کل واحد دانست؛ اما وقتی پای موجودیت این رژیم در میان باشد، چه چپگرایان و چه راستگرایان یهودی، ایدئولوژی صهیونیسم را دنبال نموده و تلاش میکنند که خود را حول محور تهدید خارجی متحد نمایند. تا پیش از طوفان الاقصی، موضوع اصلاحات قانون اساسی به شدت بین جامعه و حاکمیت اسرائیل شکاف ایجاد کرده بود و رژیم صهیونیستی در ضعفترین حالت ممکن از زمان تشکیل قرار گرفته بود. برای همین در این حمله، ارتش و نهادهای اطلاعاتی نظامی رژیم کاملا غافلگیر شدند.»
در تأیید این ادعا گودرزی آماری از وضعیت افکار عمومی داخل سرزمینهای اشغالی نسبت به جنگ ارائه کرد. براساس نظرسنجی انجام شده ازسوی مؤسسۀ دموکراسی اسرائیل، ۷۵درصد از یهودیان اسرائیلی با درخواست آمریکا برای انتقال از مرحلۀ پرشدت جنگ به مرحلۀ کم شدت مخالفند. در بین جامعۀ عرب ساکن «اراضی ۱۹۴۸» نیز ۵۶درصد مخالف خاتمۀ جنگ هستند! که این تا حدی گویای همراهی جامعۀ عرب اسرائیل با یهودیان در تهدید دانستن فلسطینیهاست. همچنین ۳۷.۸درصد جامعۀ یهودی خواستار مذاکرۀ فوری با حماس بدون توقف درگیری و جنایات ارتش صهیونیستی بودهاند. این در حالی است که ۷۴.۹درصد جامعۀ فلسطینی اراضی ۴۸ خواستار مذاکرۀ فوری حتی به قیمت توقف جنگ بودهاند. طوفان الاقصی هزینههای اجتماعی زیادی برای صهیونیستها داشته، ولی به امید داشتن امنیت بیشتر که با غیاب مقاومت فلسطین برای آنها معنا مییابد، این جامعه درحالتلاش برای تحمل آنهاست. در این میان، نیاز بسیار شدیدی به روانپزشک و اختلالات روانی صهیونیستها هم وجود دارد که خبرهای بسیاری دال بر مهاجرت منفی روانپزشکان و کمبود سرانۀ روانپزشک در سیستم دولتی منتشر شده است.»
دکتر محمد اصغری مدیر مرکز رصد فرهنگی به تحلیل و بررسی افکار ایرانیان دربارۀ طوفان الاقصی پرداختند؛ اما پیش از ورود به این بحث دربارة شکسته شدن هیمنة اسرائیل در دنیا گفتند: «بزرگترین نتیجۀ طوفان الاقصی این بود که اسرائیل دیگر هیمنۀ سابق را ندارد. این عملیات در واکنش به هتک حرمت مسجد الاقصی و همچنین هتک حرمت بانوان فلسطینی در قدس اشغالی صورت گرفت. عملیات طوفان الاقصی یک نوع تغییر شناختی در مسئلۀ فلسطین بود.»
اما در بخش افکار ایرانیان دربارة ابعاد مختلف مسئلۀ فلسطین و طوفان الاقصی، اصغری آماری از جدیدترین افکارسنجی صورت گرفته ازسوی مرکز رصد فرهنگی را ارائه داد که بخشی از آن بدین شرح است: «۳۲درصد از پاسخگویان اذعان داشتند که پیش از درگیریهای اخیر هم پیگیر اخبار فلسطین بودهاند. ۲۲.۵درصد قبل از جنگ اخیر اخبار فلسطین را دنبال نمیکردند؛ ولی درحالحاضر دنبال میکنند. ۶۶.۸درصد از پاسخگویان اخبار مربوط به تحولات اخیر فلسطین را بیشتر از طریق صداوسیما دنبال میکنند؛ ۸.۲درصد افراد بیشتر از طریق اینستاگرام و ۴.۶درصد از شبکههای ماهوارهای فارسی زبان پیگیر اخبار فلسطین هستند. ۷۳.۱درصد پاسخگویان با گزارۀ اسرائیل دست نشاندۀ آمریکاست موافقند. ۷۳.۹درصد با شکستناپذیری اسرائیل مخالفند.»
دکتر اصغری در جمعبندی خود ادامه داد: «شبکههای اجتماعی داخلی از قبیل ایتا نقش مهمی در شکلدهی اذهان طبقۀ متوسط و میانسال و خصوصاً زنان در تحولات جاری فلسطین دارد. باور به شکست اسرائیل در جنگ اخیر بیش از باور به شکست فلسطینیهاست. حدود یک سوم از ایرانیان بر این اعتقاد هستند که اسرائیل در جنگ اخیر شکست خورده و اسطورۀ ارتش شکستناپذیر اعتباری بین ایرانیها ندارد.»
موضوع مورد بحث دکتر موسوی دربارۀ وضعیت افکار عمومی آمریکا و اروپا دربارة فلسطین و حوادث اخیر آن بود. موسوی دربارۀ افکار عمومی آمریکا گفت: «براساس بررسیها بعد از ۷ اکتبر دو سوم جوانان ۱۸ تا ۲۹ سالۀ آمریکایی، اسرائیل را اشغالگر میدانند. درحالیکه با درنظرگرفتن جامعۀ آماری کل آمریکا ۷۰درصد چنین دیدگاهی ندارند. نتیجه آنکه اگرچه امروز نسبت حامیان فلسطین در جمعیت کل آمریکا کمتر است؛ اما تأثیر حمایت نسل جوان آمریکا از فلسطین در آیندة سیاست امریکا نمود بیشتری خواهد داشت. کما اینکه ازجمله دلایل افول حمایت از اسرائیل در امریکا به حاشیه رفتن و پیر شدن طیف مسیحی سفیدپوست است. یک چهارم جمهوریخواهان، حمایت فعلی بایدن از اسرائیل را بیشازحد میدانند. از دیگر نتایج این افکارسنجی این بود که حمایت از راهکار دو دولتی برای حل منازعات بین فلسطین و اسرائیل قبل و بعد طوفان الاقصی نزد افکار عمومی آمریکاییان ثابت است.»
دکتر موسوی دربارۀ افکار عمومی اروپا پیرامون فلسطین نیز اضافه کردند: «در اروپا هم شکاف نسلی بین ۶۵ ساله به بالا و زیر ۳۵ سال وجود دارد و جوانان بیشتر حامی فلسطین هستند. اروپاییها به تحولات خاورمیانه نسبت به آمریکا اهمیت کمتری میدهند، همچنین درصد افراد بدون موضع نیز بیشتر است.»
حسین اکبرزاده نیز دربارۀ افکار عمومی جهان عرب اظهار داشت: «در پیمایشی که در ۱۶ کشور عربی دربارۀ فلسطین انجام شد ۶۸درصد در کنار غزه و حماس میایستند. ۲۳درصد در کنار مردم غزه ولی در مقابل حماس میایستند و تنها یک درصد مخالف مردم فلسطین هستند. ۶۷درصد، طوفان الاقصی را یک عملیات مشروع مقاومت میدانند. ۴۸درصد، افکار عمومی جهان عرب عملکرد ایران را در طوفانالاقصی خوب ارزیابی میکنند و ۳۲درصد عملکرد ایران را بد ارزیابی کردند. درمقابل عملکرد آمریکا که ۸۵درصد آن را بد ارزیابی کردهاند و تنها ۳درصد عملکرد آمریکا را خوب دانستهاند. ۹۲درصد نهضت فلسطینی را یک نهضت برای همۀ اعراب میدانند نه فقط برای مردم فلسطین. این موضوع نشان میدهد که طوفان الاقصی عادیسازی رابطه با اسرائیل را در بین افکار عمومی با شکست مواجه کرده است.»