انگیزه‌های اعتیاد هنرمندان

تریاک کشی به شکل امروزی از زمان قاجاریه و در دورۀ ناصرالدین شاه با فعالیت استعمارگران انگلیس شکل گرفته است. کشت آزمایشی خشخاش ابتدا در اطراف دارالخلافۀ تهران انجام شده است و با توطئۀ پزشکان و مستشاران خارجی و رواج شایعات مربوط به خواص بی­شمار تریاک در زمینه های مختلف، باعث رواج بیشتر مصرف و و آغاز کشت وسیع خشخاش در نواحی مختلف کشور شد. براساس اسناد تاریخی مود مخدر ابتدا در میان شاهان و درباریان رواج یافت، چون به عنوان هدیه از مناطق مختلف برای آنها آورده می‌­شد. همچنین کسانی که به دربار نزدیک بودند نیز در معرض مواد مخدر قرار می‌­گرفتند از جمله گروه هنرمندان شامل شعرا، نوازندگان، خوانندگان. به این ترتیب مصرف مواد مخدر در بین هنرمندان زودتر از سایر مردم طبقۀ متوسط و پائین رواج یافت و به صورت رفتاری معمول در بین جامعۀ هنرمندان درآمد. از جمله صائب تبریزی به عنوان ملک‌­الشعرای درباری بودند که اعتیاد به مواد مخدر داشتند. بنابراین اعتیاد در میان هنرمندان مسئله‌­ای است که از زمان­‌های قدیم وجود داشته است. مسئله‌­ای که در این پایان­‌نامه به آن پرداخته شده است بررسی اعتیاد و انگیزه‌های گرایش به سوء مصرف آن در میان پنج نفر از هنرمندان دورۀ پهلوی است. در دورۀ پهلوی مصرف مواد مخدر در بین مردم به خصوص هنرمندان و روشنفکران (ازجمله نویسندگان و شعرا) رواج زیادی یافته بود، به طوری که حدود سال 1338، طرحی با عنوان ترک اعتیاد هنرمندان به خصوص هنرمندان رادیو، به تصویب و اجرا رسید و چند نفر از هنرمندان عرصۀ موسیقی و شعر، معرفی و برای ترک اعتیاد بستری شدند.

داده‌­ها در مورد زندگی و زمینه‌­های اجتماعی اعتیاد هنرمندان نامبرده به روش اسنادی گردآوری شده است، اسناد بررسی شده شامل زندگی‌نامه‌های هنرمندان، مصاحبه‌ها، شرح‌حال‌ها و خاطرات خود آن‌ها یا دیگران در مورد آن‌هاست. روش تحلیل داده‌ها، تحلیل موردی و تطبیق الگو است، به این معنی که داده‌های گردآوری شده با الگوها که در اینجا نظریه‌های آسیب شناسی است، بررسی شده اند. نمونه‌گیری هدفمند است، یعنی پنج نفر از هنرمندانی که اعتیاد آن‌ها بر اساس اسناد به اثبات رسیده، بررسی شده‌اند. هر یک از هنرمندان به طور جداگانه بر اساس نظریه‌های آسیب‌شناسی مطرح شده، بررسی و تحلیل‌شده‌اند. درنتیجه‌­گیری محقق به الگوهایی مشترکی در بین این هنرمندان رسیده است. نتیجه اینکه شرایط آنومیک جامعه‌ی زمان هنرمندان مورد بررسی، عرف موجود در بین جامعه‌ی روشنفکری و هنرمندانه‌ی آن زمان و هم‌چنین خرده‌فرهنگ‌های مختلف موسیقی که گروه‌های دوستان را شامل می‌شود، از مهم‌ترین دلایل گرایش این هنرمندان به اعتیاد و مصرف مواد بوده است.

اطلاعات بیشتر درباره این پایان‌نامه از اینجا قابل دسترس است.