مهاجرت به عنوان یک پدیده اجتماعی -اقتصادی همواره در ایران در دوره‌های مختلف زمانی و به فراخور فراز و فرودهای مهاجرتی در سطح اجتماع و حاکمیت مورد توجه جدی بوده است و مخالفین و موافقین زیادی در این زمینه اظهارنظر کرده‌اند. با این حال نیاز است که توجه جدی به این موضوع با واکاوی نظام‌مند علمی ریشه‌ها و پیامدهای مختلف آن به ویژه توسط دانشمندان و متخصصان حوزه علوم اجتماعی همراه گردد.
ویژه‌نامه پیش‌رو محصول تلاش چند ماهه پژوهشگران رصدخانه مهاجرت (وابسته به پژوهشکده سیاست‌گذاری دانشگاه شریف) برای دریافت مجموعه دیدگاه‌های عمدتاً انتقادی کارشناسان، صاحب‌نظران و گروه‌های مختلف اجتماعی است که به اشکال مختلف با پدیده مهاجرت مواجه و درگیر هستند.
فهرست مطالب این ویژه‌نامه به شرح زیر است:
آغاز
- پیشگفتار
- تحلیلی بر وضعیت مهاجرت در جهان و ایران
جامعه و مهاجرت
- مهاجرت به مثابه واکنشی به محدودیت‌های اجتماعی - مصاحبه با احسان شریعتی
- گسترش ناامیدی و بی‌افقی مهم‌ترین عامل مهاجرت بی بازگشت - مصاحبه با هادی خانیکی
- «خراب شده»؛ واکنشی برای فرار از خویشتن یا وطن؟ - مصاحبه با عباس عبدی
- «هتروتوپیا»؛ پس‌زدگی ساختاری و روان‌شناختی مهاجران در جامعۀ مقصد - ایمان واقفی
- هر بار مهاجرت، صد بار دشوارتر! (روایتی از شوک‌های فرهنگی، خروج و بازگشت) - سیاوش خالدان
- نقدی بر اظهارنظرهای غیرمعتبر در حوزه آمار و اخبار مهاجرتی - پرویز کرمی
- چرا مشتریان خبرهای تلخ بیشترند؟ - جلال سمیعی
- آیا همه دارند از ایران مهاجرت می‌کنند؟ - سید مهدی فیروزآبادی
- همه می‌گویند: مهاجرت کن! - لیلا عراقی
- «از، به »! (دوگانۀ سیاه و سفید از بازنمایی مفهوم مهاجرت در گفتمان مردم و حاکمیت) - مرضیه ادهم
جهان و مهاجرت
- مهم‌ترین اخبار مهاجرتی ایران و جهان در سال 2021
- نگاهی بر مهم‌ترین تحولات مهاجرت‌های دانشجویی در جهان و ایران در سال 2021
- نگاهی بر مهم‌ترین تحولات مهاجرت‌های اقتصادی و کاری در جهان و ایران در سال 2021
- فرصت‌سازی از مهاجرت تحصیل‌کردگان و نیروی کار - میترا حسین‌پور
- پروژه‌های چشم‌اندازساز کشورهای حوزه خلیج فارس - فهمیه بهزادی
- خریداران خانه در ترکیه (از اشتیاق کشورهای بحران زده تا خروج برخی از کشورهای منطقه) - داود عیوضلو
- نگاهی به مسئلۀ تابعیت مضاعف در ایران و جهان - فاطمه سوری
- از کدام زن مهاجر خاورمیانه‌ای صحبت می‌شود؟ - فرشته طوسی
- مهم‌ترین دستاوردها و جوایز بین المللی برای ایرانیان در سال 2021
اکوسیستم استارتاپی و مهاجرت
- روایت‌های فعالین استارتاپی از دوگانۀ رفتن و ماندن- زهرا علی‌پور
- سوءمدیریت: مهم‌ترین پیشران مهاجرتی فعالین استارتاپی! – مصاحبه با حامد بیدی
- تحریم و چالش‌های قانونی - میثم صدیق
- تحریم‌ها سقف برنامه‌ریزی‌ها را کوتاه کرد! - هادی کهولی
- ظرفیت اکوسیستم استارتاپی ایران را دست کم نگیریم! - هادی فرنود
- با طرح صیانت با طرح صیانت نخبگان به ماندن دلگرم نخواهند شد! - محسن مکرمی
- سه‌گانۀ کرونا، دورکاری و مهاجرت - بهار سیار
- تحریم و افزایش میل به مهاجرت - مصطفی سعیدنژاد
مهاجرت و کادر بهداشت و درمان
- چرایی مهاجرت پزشکان - مصاحبه با علی اکبر حقدوست
- گزارشی از نشست کلاب هاوسی بررسی عوامل مهاجرت کادر درمان از کشور
ورزش و مهاجرت
- تغییر زمین بازی! (نیم نگاهی به ریشه‌های مهاجرت ورزشی)
- ورزشکارانی که در سال‌های اخیر از ایران مهاجرت کردند
- مهاجرت و پیمایش‌های اجتماعی
- نگاهی به شاخص‌های کلیدی مهاجرت در میان برخی از گروه‌های اجتماعی در سال 1400
- تحلیلی بر افزیش میل به مهاجرت در کشور - محمدامین مولا
سیاست گذاری مهاجرت
- سندروم اجتماعی مهاجرت و سردرگمی سیاستی کشور - بهرام صلواتی
- مهاجرت سرمایه‌های انسانی ایران؛ واقعیت‌ها و علل - محمدرضا جلائی‌پور
- اجماع حاکمیتی، حلقۀ مفقودۀ بازگشت طبقۀ خلاق به کشور - علی بابایی
- مهاجرت نخبگان: فرصتی که تبدیل به تهدید شد! - مسعود قدرت‌آبادی
- حاکمیت و لزوم مواجهۀ با واقعیت در حل مسئلۀ مهاجرت نخبگان - مصاحبه با فرشاد مومنی
- مهاجرت‌های اقلیمی و چالش‌های حکمرانی - رقیه صمدی
بازتاب مهاجرت در هنر و ادبیات
- نوشتن از دورماندگی؛ خودِ «اینجا » یا «آنجا » - پوریا پیرانی
- مهاجرت و بازتاب آن در آثار ادبی کودکان و نوجوانان - سارا صدیق
- معرفی فیلم‌های مهاجرتی
- جمعیت مهاجران ایرانی در ایالت‌های مختلف آمریکا
دستاوردهای رصدخانه مهاجرت ایران