بررسی لایحه بودجه سال 1400 در بخش رسانه و ارتباطات جمعی

تحلیل برنامه‌های ذیل فصل رسانه

اعتبار برنامه انتشار نشریات سازمان خبرگزاری جمهوری اسلامی

این برنامه برای نخستین بار در قانون بودجه سال 1396 بااعتباری معادل 13 میلیارد تومان به برنامه‌های فصل رسانه افزوده شد. این بودجه عیناً در لایحه بودجه سال 1397 بدون رشد تکرار شد، در قانون بودجه سال 1398 اعتبارات این برنامه به مبلغ 15 میلیارد تومان و در قانون بودجه سال 1399 با رشد 46 درصدی به میزان 22 میلیارد تومان رسید. حال در برآورد سال 1400 با رشد 36 درصدی این مبلغ به 30 میلیارد تومان رسید. (صفحه 4) این سیاست ازنظر قطع وابستگی بودجه این نهاد به تأمین‌کنندگان غیرعمومی و درنتیجه عدم تأثیرپذیری از حامیان مالی مثبت ارزیابی‌شده و از منظر شفافیت بودجه و امکان نظارت‌پذیری نیز حائز اهمیت است لکن ازنقطه‌نظر تشویق دولت به حمایت از مطبوعات نقطه منفی به‌حساب می‌آید. (صفحه 4) نکته منفی دیگر اینکه امکان عدم کنترل هزینه‌های این برنامه نیز وجود دارد چون ممکن است نهاد فوق طرح‌های توسعه‌ای غیرضروری تعریف کرده و به‌تبع حجم و بودجه آن نیز هرساله افزایش یابد. چنانکه از ابتدای تعریف این برنامه در قانون بودجه سال 1396 تاکنون رشدی حدود 230 درصدی داشته است. (صفحه 5)

جبران نسبی کاهش قابل‌توجه اعتبارات برنامه «ساماندهی و توسعه رسانه‌ها و فعالیت فرهنگی دیجیتال» اعتبارات این برنامه در بودجه سال 1399، نسبت به قانون سال 1398، حدود 17 درصد کاهش یافت. کاهشی که در سال گذشته با توجه به رشد استفاده شهروندان از رسانه‌های اجتماعی دیجیتال و افزایش آسیب‌های فرهنگی اجتماعی آنها جای تأمل داشت. حالا این برنامه در لایحه امسال با رشد 56 درصدی مواجه شده که بالاترین رقم افزایش اعتبارات هزینه‌ای در فصل رسانه است و این نکته‌ای مثبت است. درعین‌حال باید گفت گرچه در بودجه امسال افزایش قابل‌توجهی برای این برنامه مدنظر است، اما کماکان جبران کاهش بودجه سال گذشته را نمی‌کند. (صفحه 5)

تحلیل لایحه بودجه در خصوص دستگاه‌های رسانه‌ای

سازمان صداوسیمای جمهوری اسلامی ایران

-افزایش 38 درصدی بودجه عمومی صداوسیما: اعتبارات هزینه‌ای این سازمان در لایحه سال 1400 نسبت به قانون سال 1399، حدود 37 درصد افزایش پیداکرده و اعتبارات تملک دارایی‌های سرمایه‌ای نیز حدود 59 درصد افزایش‌یافته است. به‌طورکلی بودجه این سازمان در ردیف 283500 حدود 38 درصد افزایش‌یافته است. (صفحه 6)

-عدم انجام تکلیف قانونی نسبت به ماده (93) قانون برنامه ششم: به‌موجب ماده (93) قانون برنامه ششم توسعه، دولت مکلف بوده از ابتدای اجرای قانون برنامه در قالب بودجه سنواتی، سهم خود را در تأمین بودجه سازمان صداوسیما حداقل به میزان هفت‌دهم درصد بودجه عمومی دولت لحاظ و تخصیص دهد. منابع بودجه عمومی دولت بر اساس لایحه بودجه سال 1400 حدود 930 هزار میلیارد تومان است که طبق ماده (93) قانون برنامه ششم توسعه حداقل کمک دولت به سازمان معادل 6،508 میلیارد تومان خواهد شد. در حال حاضر مجموع اعتبارات پیش‌بینی‌شده اعم از اعتبارات هزینه‌ای، عمرانی و با فرض جبران مبلغ 150 میلیون یورو از محل منابع بودجه عمومی کشور با احتساب هر یورو 13 هزار تومان، (هرچند که بر اساس نرخ فعلی سامانه نیما و سنا این نرخ برای هر یورو بالغ بر 30 هزار تومان است) معادل 4،785 میلیارد تومان است که با این حساب میزان کسری بودجه سازمان نسبت به 7 / 0 درصد مبلغ 1،723 میلیارد تومان خواهد بود و دولت به تکلیف خود عمل‌نکرده است. (صفحه 6)

افزایش 30 درصدی سقف درآمد اختصاصی: در لایحه بودجه سال 1400 مبلغ 2.850 میلیارد تومان اعتبار به‌عنوان درآمد اختصاصی برای سازمان صداوسیما پیش‌بینی‌شده که این مبلغ نسبت به قانون بودجه سال 1399، 650 میلیارد تومان افزایش نشان می‌دهد. با احتساب درآمد اختصاصی فوق مجموع اعتبار پیش‌بینی‌شده برای این سازمان در لایحه بودجه سال آتی با فرض جبران مبلغ 150 میلیون یورو، 7.635 میلیارد تومان است. شایان توجه است سهم درآمد اختصاصی از مجموع اعتبارات صداوسیما حدود 5 / 37 درصد است که این موضوع نگرانی از بابت رواج مصرف‌گرایی، فاصله گرفتن از مأموریت‌ها و رسالت‌های صداوسیما، حرکت به سمت کالایی شدن مخاطب و لطمه به اعتماد عمومی نسبت به سازمان را به دنبال داشته و بیم تبدیل‌شدن این سازمان به یک بنگاه تبلیغاتی اقتصادی سودآور را تشدید خواهد کرد. (صفحه 6 و 7)

رشد 40 درصدی بودجه خبرگزاری جمهوری اسلامی

اعتبارات خبرگزاری جمهوری اسلامی در لایحه بودجه سال 1400، 40.5 درصد رشد داشته است. اعتبارات خبرگزاری جمهوری اسلامی 5.17 درصد کل اعتبارات برنامه‌های حوزه رسانه است. (صفحه 7)

افزایش 43 درصدی بودجه شورای نظارت بر صداوسیما

درمجموع بودجه این شورا حدود 43 درصد افزایش را نشان می‌دهد. این بیشترین میزان افزایش بودجه در میان دستگاه‌هایی است که اعتبار خود را از فصل رسانه دریافت می‌کنند. (صفحه 7)

رشد 42.5 درصدی بودجه خبرگزاری دانشجویان ایران (ایسنا)

درمجموع کل بودجه این خبرگزاری حدود 42.5 درصد رشد پیداکرده است. (صفحه 7)

تحلیل کلی اعتبارات دستگاه‌ها

حدود 93 درصد اعتبارات فصل رسانه هزینه‌ای و 7 درصد آن عمرانی است. با توجه به‌ضرورت تقویت زیرساخت‌ها و جنبه فنی کار رسانه‌ای، پیشنهاد می‌شود تناسب میان بودجه هزینه‌ای و عمرانی مدنظر قرار گیرد. موضوع دیگر نگرانی‌های فرهنگی و اقتصادی کارشناسان فرهنگی و اقتصادی درباره برآورد صورت گرفته برای تبلیغات بازرگانی صداوسیما است. (صفحه 8)

خلأها و کاستی‌های برنامه‌ای لایحه بودجه سال 1400 مطابق با الزامات قانونی اسناد بالادستی

ماده (93) قانون برنامه ششم توسعه

دولت مکلف است از ابتدای اجرای قانون برنامه در قالب بودجه سنواتی، سهم خود را در تأمین بودجه سازمان صداوسیما حداقل به میزان هفت‌دهم درصد بودجه عمومی دولت لحاظ و تخصیص دهد. در لایحه بودجه سال 1400 درصد فوق از بودجه عمومی دولت معادل 6.508 میلیارد تومان خواهد شد. درحالی‌که مجموع کمک دولت (در ردیف اصلی و با فرض جبران مبلغ 150 میلیون یورو از محل منابع بودجه عمومی کشور) به صداوسیما در این لایحه 4.785 میلیارد تومان است که نسبت به تکلیف دولت حداقل 1.723 میلیارد تومان کسری دارد. (صفحه 8)

بند (چ) ماده (37) قانون احکام دائمی برنامه‌های توسعه کشور

اگرچه دربند (37) قانون احکام دائمی برنامه‌های توسعه کشور، بستر مناسبی برای افزایش منابع مالی سازمان صداوسیما از محل بودجه عمومی دولت ایجادشده و آیین‌نامه اجرایی این بند، توسط چندین دستگاه تهیه و به تصویب هیئت‌وزیران رسیده است و تا زمان تصویب قانون بودجه سال 1399 معادل 1.684 میلیارد ریال اعتبار به مرحله عقد قرارداد با دستگاه‌های اجرایی نیز رسیده است باوجوداین، در مورد تحقق اعتبارات پیش‌بینی‌شده در این بند اتفاق‌نظر وجود ندارد و به همین دلیل بوده که تاکنون تنها 9 میلیارد و 400 میلیون تومان از طریق 16 دستگاه اجرایی به‌حساب صداوسیما واریزشده است و الباقی در مرحله عقد قرارداد متوقف‌شده است. (صفحه 12)

خلأ قانونی برای الزام وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی به آموزش روزنامه‌نگاری بحران

تعداد روزنامه‌نگاران درگیر در بحران‌ها و حوادث کشور در رسانه‌های مکتوب و خبرگزاری‌ها و رسانه‌های دیجیتال اصلی کشور که مولد و تأثیرگذار هستند در کشور حدود 500 نفر برآورد می‌شود. بر این اساس هزینه برگزاری این دوره‌ها، طی یک سال 25 میلیارد ریال برآورد می‌شود که از محل اعطای مجوز برداشت از یارانه مطبوعات قابل تأمین است. در لایحه بودجه سال 1400 حدود 250 میلیارد تومان بابت حمایت و ارتقای مطبوعات پیش‌بینی‌شده است. اساساً نباید یارانه حمایت و ارتقای مطبوعات، صرفاً برای گرداندن امور جاری آنها صرف شود. درواقع توجه به جنبه ارتقا نیز مهم است و حتی یکی از آموزش‌ها می‌تواند آموزش‌های مرتبط با اقتصاد روزنامه‌نگاری و شیوه‌های نوین کسب درآمد باشد. (صفحه 13)