-
حسین اکبرزاده
کارشناسی ارشد فرهنگ و ارتباطات دانشگاه امام صادق (ع)
باتوجه‌به اهمیت بالای جهان عرب نزد جمهوری اسلامی به‌دلیل اشتراکات مذهبی، منافع و فرصت‌های سیاسی، امنیتی، فرهنگی و اقتصادی و همچنین سرمایه‌گذاری ویژۀ دشمنان ایران اسلامی برای تخریب چهرۀ نظام نزد مردم و افکار عمومی جهان عرب، نیاز است شناخت جامعی از طرز تفکر ایشان دربارۀ عرصه‌های مختلف حیات اجتماعی شکل گیرد. یکی از اثرگذارترین و پرجمعیت‌ترین طبقه در میان صف جهان عرب، جوانان هستند. در بسیاری از کشورهای جهان عرب، خاصه کشورهای حاشیۀ خلیج فارس، جوانان به‌واسطۀ فرصت‌هایی کشور در اختیارشان قرار داده است، به رشد دانشی و تکنیکی قابل‌توجهی دست یافته‌اند و همین امر موجب حرکت کشور در مسیر رشد و شکوفایی شده است. در همین زمان در برخی از کشورهای عربی دیگر، جوانان عرصه را به‌دلیل شرایط زیرساختی و همین‌طور ساختار سیاسی حاکم بر کشور بر خود تنگ می‌بینند و راهی جز مهاجرت را نمی‌شناسند. علی‌رغم گذشت 45 سال از پیروزی انقلاب اسلامی ایران و مراودات بسیار ما با کشورهای منطقه و خاصه جهان عرب، اما همچنان هاله‌ای از ابهام بر روابط میان طرفین چه در سطح حاکمیت و چه در سطح تعاملات مردمی سایه افکنده است. بنابراین شرایط موجود راهی جز شناخت واقعیت میدان جهان عرب در برابر ما نگذاشته است.
سال‌هاست که مراکز افکارسنجی مختلفی در جهان عرب به‌منظور بازتاب واقعیت فکر عربی به جهان پیرامون تلاش می‌کنند. یکی از این مراکز که از سال 2008 به‌صورت ویژه در حوزۀ افکارسنجی جوانان جهان عرب فعالیت دارد، به‌تازگی نتایج پانزدهمین افکارسنجی خود را منتشر کرده است. این پروژه در بازۀ 27 مارس تا 12 آوریل 2023 با نمونۀ آماری 3600 نفر در 18 کشور عربی صورت پذیرفته است. در مقدمۀ گزارش حوادثی که از سپتامبر 2022، یعنی زمان انتشار نسخۀ چهاردهم از گزارش مرکز اصداء، تا بازۀ انجام این پروژه در جهان عرب و اسلام رخ داده را فهرست کرده است.
- اکتبر 2022: افزایش درگیری‌های داخلی سودان و کشته‌شدن 200 نفر؛
- نوامبر 2022: افزایش دامنۀ تنش‌های مدنی و اعتراضات ضدحکومتی در ایران پس از مرگ مهسا امینی؛
- دسامبر 2022: جام جهانی فوتبال 2022؛
- ژانویۀ 2023: حملات هوایی رژیم صهیونیستی بر اردوگاه جنین و وخامت در میدان نبرد فلسطین و اسرائیل؛
- فوریۀ 2023: وقوع زلزلۀ مخرب در ترکیه و سوریه و تلاش‌های منطقه برای ترمیم این دو کشور؛
- مارس 2023: اعزام اولین فضانورد عربی، سلطان النیادی به ایستگاه فضایی بین‌المللی.
به‌نظرمی‌رسد ذکر این رخدادها در مقدمۀ گزارش به‌منظور نشان‌دادن اختلاف آمارهایی است که بعضاً کاهش یا افزایش آن نسبت به سال قبل، غیرمنطقی می‌نماید؛ اما با درنظرگرفتن حوداث مذکور، می‌توان برای آن توجیهی پیدا کرد.
گزارشی که هم‌اکنون در دست دارید، بر پایۀ گزارش مرکز افکارسنجی اصداء به‌منظور بازتاب دیدگاه مردم جهان عرب به‌صورت عام و جوانان آن به‌صورت خاص، تهیه شده است و لیکن فقط به داده‌های این مرکز بسنده نشده است و برای غنای هرچه بیشتر، تلاش شده تا از نتایج افکارسنجی سایر مراکز پژوهشی و اندیشکده‌ای معتبر جهان عرب نیز استفاده شود. این مراکز در خلال ارجاعات درون‌متنی گزارش به‌صورت مختصر در متن یا پاورقی، معرفی شده‌اند.
براساس میزان اهمیت محورهای بحث شده در گزارش مرکز اصداء و سایر مراکز افکارسنجی عربی، داده‌های بررسی‌شده در دو حوزۀ مسائل سیاسی و فرهنگی طبقه‌بندی و تعمیق شده‌اند. براین‌اساس گزارش پیش‌ِرو دو بخش خواهد داشت. طبیعی است که جای خالی حوزه‌های مهم دیگری چون آسیب‌های اجتماعی، رفتار اقتصادی و ... در این گزارش به‌خوبی حس شود؛ اما باتوجه‌به تفاوت محتویات گزارش‌های بررسی‌شده و همچنین اعتیار کمتر اتکا به داده‌های تنها یک مرکز افکارسنجی، تصمیم بر این شد که صرفاً حوزه‌های مذکور آن هم در بخش‌هایی محدود موردبررسی قرار گیرند.