وضعیت اجتماعی، فرهنگی و اخلاقی جامعه ایران

منابع کسب خبر ایرانیان و ارزیابی آن‌ها از صداوسیما

پیمایش «وضعیت اجتماعی، فرهنگی و اخلاقی جامعه ایران» در دو بازه زمانی ۱۴ بهمن تا ۷ اسفند ۱۳۹۴ و نیمه دوم فروردین ۱۳۹۵ تا مرداد همان سال اجرا شده و گزارش نهایی آن در سال ۱۳۹۶ توسط پژوهشگاه فرهنگ، هنر و ارتباطات منتشر شد. مجری این پیمایش غلامرضا غفاری و محمدرضا جوادی یگانه و نظارت علمی بر عهده رضا محبوبی و عبدالله بیچرانلو بود.

یافته‌های پیمایش ملی خانواده (سال ۱۳۹۷)

وضعیت مصرف رسانه‌ای و اوقات فراغت خانواده‌های ایرانی

پیمایش ملی خانواده در سال 1397 توسط جهاد دانشگاهی واحد البرز در کشور اجراشده است. مدیران علمی طرح ایرج فیضی و مرضیه ابراهیمی بوده‌اند. نظارت علمی این طرح را نیز سعید معیدفر و سوسن باستانی بر عهده داشته‌اند. موضوع محوری این گزارش ابعاد مختلف مصرف رسانه، شبکه‌های مجازی و چگونگی گذران اوقات فراغت در خانوارهای ایرانی است. گسترش اینترنت تا حد زیادی فرصت‌های پیش روی خانوارها و شهروندان را در حوزه رسانه و اوقات فراغت متحول ساخته و تا حدودی این تغییرات را می‌توان در این نظرسنجی مشاهده کرد.
«گونه‌شناسی ذهنیت‌های خط‌مشی‌گذاران و مجریان درباره مدیریت مواجهه با بدحجابی در ایران؛ پژوهشی مبتنی بر روش‌شناسی کیو» مقاله‌ای است که توسط سیدمجتبی امامی، مصباح‌الهدی باقری‌کنی و سجاد لطفی نوشته شده است. این مقاله در فصلنامه راهبرد فرهنگ، شماره 33، خرداد 1395 منتشر شده است.
گزارش جهانی شادی را گروهی از متخصصان مستقل نوشته‌اند. این گزارش هر ساله حدود 20 مارس به‌عنوان بخشی از گرامیداشت روز جهانی شادی منتشر می‌شود. مهم‌ترین منبع داده‌های این گزارش، نظرسنجی سالانۀ گالوپ است.
هرچند کالاهای فرهنگی بر همۀ افراد تأثیر دارد اما به سبب تأثیرپذیری بیشتر گروه‌های جوانان و کودکان، در مطالعات و سیاست‌گذاری‌ها این گروه‌ها اهمیت بیشتری دارند. ازهمین‌رو در این گزارش تولید و مصرف کالاهای فرهنگی کودکان مدنظر قرار گرفته است. تولید کالاهای فرهنگی در حوزۀ کودکان به چه صورت است؟ میزان مصرف هر کدام از کالاهای فرهنگی در کودکان چقدر است؟
مؤسسۀ «لگاتوم»[1] سالانه گزارشی براساس شاخص «رفاه و کامیابی»[2] کشورها که از 12مؤلفه تشکیل شده است (کیفیت اقتصادی، محیط کسب‌وکار، حکمرانی، آموزش، سلامت، امنیت و ایمنی، آزادی فردی، سرمایۀ اجتماعی و محیط‌زیست) منتشر می‌کند[3]. داده‌های گزارش نشان از فراز و فرود نرخ مؤلفۀ سرمایۀ اجتماعی ایران در سال‌های مختلف است و در سال 2021 نشان می دهد که نمرۀ کلّی سرمایۀ اجتماعی ایران در سطح متوسط است؛ نمره‌ای که تقریباً مشابه نتایج پیمایش‌های ایرانی است؛ البته باید اضافه کرد که پیمایش‌های داخلی، روند سرمایۀ اجتماعی را متوسط اما کاهشی نشان می‌دهند.
پژوهشگاه فرهنگ، هنر و ارتباطات در آبان و آذر 1400 اقدام به نظرسنجی تلفنی درباره ارزیابی مردم ایران از تاثیرگذاری و چگونگی سفرهای استانی رئیس‌جمهور با نمونه پاسخگویان 2087 نفر در سطح ملی کرد که متن کامل آن در مطلب حاضر ارائه شده است.
وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی 19 خرداد 1401 در آیین اختتامیه پنجمین دوسالانه کتاب برتر استان سمنان در شاهرود اظهار داشت طبق آخرین پیمایش در فروردین، ۴۳.5 درصد مردم کتاب می‌خوانند [اهل مطالعه‌اند] و میزان مطالعۀ روزانه ۳۰ دقیقه است. وی اشاره می‌کند این عدد، بدون لحاظ کردن کتاب‌های آموزشی و ادعیه است (خبرگزاری ایرنا، 1401؛ کد خبر: 84783169). روزنامۀ فرهیختگان در تاریخ 1401.3.24 به نقد این آمار پرداخت و آن را بزرگنمایی قلمداد کرد. در گزارش حاضر این ارقام با داده‌های پیمایش‌های ملی مصرف کالاهای فرهنگی (پژوهشگاه فرهنگ، هنر و ارتباطات) و طرح‌های آمارگیری فعالیت‌های فرهنگی خانوار (مرکز آمار ایران) مقایسه شده است.
با توجه به تصویب قانون «حمایت از خانواده و جوانی جمعیت» در تاریخ 1400.8.19 توسط مجلس شورای اسلامی در قالب اصل 85 قانون اساسی و اجرای آزمایشی آن به مدت هفت سال، آسیه ارحامی در مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی به بررسی وضعیت فرزندآوری و نگرش نسبت به مطلوبیت آن در جامعه پیش از اجرایی شدن این قانون پرداخته است.

گزارشی از «طرح ملی سنجش سرمایۀ اجتماعی» (دانشگاه علوم بهزیستی)

متغیرهای سرگردان

این مقاله به نقد و ارزیابی نتایج طرح ملی «سنجش سرمایۀ اجتماعی» که در دانشگاه علوم بهزیستی و توانبخشی و با مدیریت علمی میرطاهر موسوی در سال 1385 انجام شده؛ پرداخته است. این مقاله پیشتر در کتاب: جواهری، فاطمه (1400) «تحلیلی نقادانه از پیمایش‌های ملی در ایران»، انتشارات پژوهشگاه فرهنگ، هنر و ارتباطات، منتشر شده است.
تاکنون سه موج پیمایش ملی برای سنجش سرمایه اجتماعی در ایران انجام شده است که مقاله حاضر با ارزیابی آن‌ها، به این سؤالات پاسخ داده است: آیا طرح‌های سنجش سرمایه اجتماعی کشور به اهداف مذکور دست یافته‌اند؟ می‌توانند منبعی برای سیاست‌گذاری باشند؟ مفهوم سرمایه اجتماعی به‌درستی سنجیده شده است؟ به‌لحاظ نظری و روشی، چه انتقاداتی می‌توان به این طرح‌ها وارد ساخت؟
مرکز آمار ایران ﺑﺎ هدف رﺻﺪ وﺿﻌﯿﺖ اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ و ﻓﺮهنگی ﮐﺸﻮر از ﻓﺼﻞ ﺑﻬﺎر ﺳﺎل ١٣٩٩ اﻗﺪام ﺑﻪ ﺗﻬﯿﻪ و اﻧﺘﺸﺎر ﻧﺸﺮﯾﻪ «ﮔﺰارش وﺿﻌﯿﺖ اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ و ﻓﺮهﻨﮕﯽ اﯾﺮان» ﻧﻤﻮدﻩ است. در مطلب حاضر گزارش مربوط به پاییز 1400 قابل دریافت است. در این گزارش تاثیر کرونا بر آمار فعالیت‌های فرهنگی-اجتماعی کاملا محسوس است.
هرچند کالاهای فرهنگی بر همۀ افراد تأثیر دارد اما به‌سبب تأثیرپذیری بیشتر جوانان و کودکان، در مطالعات و سیاستگذاری‌ها این گروه‌ها اهمیت بیشتری دارند. از همین‌رو در این گزارش افراد زیر 18سال مدنظر است و تلاش در راستای دست‌یابی به پاسخ این پرسش‌ها: تولید کالاهای فرهنگی در حوزۀ کودکان به چه صورت است؟ میزان مصرف هر کدام از کالاهای فرهنگی در کودکان چقدر است؟