پیمایش سال 1393

بررسی میزان مطالعۀ شهروندان تهرانی

روش پژوهش

در نظرسنجی حاضر ابعاد مختلف میزان مطالعۀ شهروندان تهرانی موردبررسی قرار گرفته است. روش این پژوهش پیمایش و نحوۀ گردآوری اطلاعات با استفاده از ابزار پرسشنامه مبتنی بر مصاحبۀ ساخت‌یافته است و حجم نمونه 1000نفر بوده است. جهت استخراج داده‌های گزارش از نرم‌افزار SPSS و برای تحلیل داده‌ها از آزمون‌های آماری استقلال (کای اسکوئر (X²))، t استیودنت، کروسکال والیس و برای شدت پیوند بین متغیرها از d سامرز و v کرامر به همراه سطح معنی‌داری آزمون (sig) استفاده گردید.

روند مطالعۀ شهروندان تهرانی

مهم‌ترین یافتۀ پژوهش حاضر که از مقایسۀ یافته‌های این پژوهش با پژوهش‌های سال‌های گذشته حاصل می‌شود آن است که میزان مطالعۀ شهروندان تهرانی به‌طورمعنی‌داری کاهش یافته است. میانگین مطالعۀ کتاب‌های غیردرسی پاسخگویان در پژوهش حاضر 26دقیقه در شبانه‌روز است، درحالی‌که این رقم در پژوهش سال 1389، 35.1دقیقه بوده است. اگرچه هیچ‌کدام از دو پژوهش ذکرشده به دورۀ زمانی خاصی –مثلاً سال جاری و سال گذشته- مربوط نبوده‌اند که بتوان با قاطعیت این دوره‌ها را با یکدیگر مقایسه کرد؛ باوجوداین و به‌دلیل آنکه نمونه‌های هر دو پژوهش، به شیوه‌ای تصادفی و به‌صورت سه مرحله‌ای انتخاب شده و بررسی ویژگی‌های نمونه‌ها –مانند جنس، سن، تحصیلات و ...- نیز نشان می‌دهد این دو نمونه تا حدود زیادی مشابه هستند می‌توان اظهار کرد میزان مطالعۀ شهروندان تهرانی در سال 1393 نسبت به سال‌های 1388، 1389 و 1390 کاهش یافته است.

این کاهش عمدتاً ناشی از کاهش میزان (مدت) مطالعۀ نشریه و مجله، روزنامه، کتاب‌های درسی و غیردرسی و به‌خصوص منابع اینترنتی و رایانه‌ای و مطالعات کاری و شغلی بوده است؛ این در حالی است که مدت مطالعۀ کتاب‌های درسی از 35.7دقیقه در شبانه‌روز در سال 1389 به 37.2دقیقه در شبانه‌روز در سال 1390 و به 24دقیقه در شبانه‌روز در سال 1393 کاهش یافته است. همچنین منابع اینترنتی و رایانه‌ای که در سال 1389 به‌طورمتوسط 9.4دقیقه در شبانه‌روز و در سال 1389، 30.9دقیقه در شبانه‌روز مطالعه می‌شدند؛ در سال 1390 به 35.7دقیقه در شبانه‌روز و در سال 1393 به 37دقیقه در شبانه‌روز رسیده است.

نمودار شمارۀ 1: مقایسۀ میانگین مدت زمان مطالعۀ پاسخگویان در هر شبانه‌روز از منابع مختلف در پژوهش حاضر (سال 1393) و پژوهش‌ سال‌های گذشته (سال‌های 1388، 1389، 1390 و 1393) (برحسب دقیقه)

یکی از مهم‌ترین پیش‌نیازهای مطالعه، وجود ثبات در جامعه است تا افراد بتوانند باوجودآن و به دور از دغدغه و نگرانی‌های ذهنی، وقت بیشتری را به مطالعه اختصاص دهند. همچنان که اشاره شد مشکلات اقتصادی یکی از مهم‌ترین این مشکلات و برهم‌زنندۀ ثبات و آرامش در جامعه است. وجود این مشکل در سال جاری در سطح جامعه به‌طورغیرمستقیم از پاسخ‌های پاسخگویان به پرسش از دلایل مطالعه نکردن آن‌ها به دست می‌آید. همان‌طورکه اشاره شد، 60.2درصد از پاسخگویانی که در این پژوهش اظهار کرده‌اند اصلاً مطالعه نمی‌کنند یا به میزان کم و خیلی کم مطالعه می‌کنند، دلیل آن را «نداشتن وقت و مشغلۀ کار و زندگی» عنوان کرده‌اند.

31.9درصد پاسخگویان کاهش قیمت کتاب‌ها را یکی از مهم‌ترین اقدام‌ها در جهن افزایش مطالعۀ مردم ایران دانسته‌اند که خود گویای مهم‌بودن مسئلۀ اقتصادی خانواده‌ها در میزان مطالعه است.

علاوه بر مشکلات اقتصادی، مشکلات در حوزۀ سیاسی نیز در سال جاری، دغدغه‌ها، نگرانی‌ها و بی‌ثباتی‌های مضاعفی را برای افراد به‌وجود‌آورد که می‌تواند بخش مهمی از کاهش میزان مطالعۀ شهروندان تهرانی را توضیح دهد.

اگرچه باز هم بر نقش مؤثر خانواده، مدرسه، دانشگاه، فرهنگسرا و وسایل ارتباط جمعی به‌ویژه صداوسیما در زمینۀ افزایش میزان مطالعه و نهادینه‌کردن آن در سطح جامعه –به‌معنای فراهم‌کردن سازوکار مناسب برای افزایش مطالعه- تأکید می‌کنیم؛ هم‌زمان بر ارتباط میان عرصه‌های مختلف زندگی اجتماعی –شامل عرصه‌های فرهنگی، سیاسی، اقتصادی و آموزشی- انگشت می‌نهیم و یادآور می‌شویم که فرایند مطالعه ناشی از مجموعه‌ای از علل و عوامل و ساختارهاست. اگر می‌خواهیم مطالعه به‌نحوی مطمئن و با ثبات افزایش یابد، باید به همۀ عرصه‌های ذکرشده توجه کنیم. بهبود شاخص‌های مختلف رفاه اجتماعی در حوزه‌های فرهنگی، سیاسی و اقتصادی خودبه‌خود به افزایش میزان مطالعه خواهد انجامید، درحالی‌که به‌عنوان‌مثال کار فرهنگی به‌منظور افزایش میزان مطالعه در جامعه‌ای که با مشکلات اقتصادی متعددی روبه‌روست، کمترین بازده را خواهد داشت.